Μόσχος Λαγκουβάρδος
«Θα γνωρίσετε την αλήθεια και η αλήθεια θα σας
ελευθερώσει.» (Ιωαν.8,32)
Ήρθε ο καιρός, ευγενικέ αναγνώστη, να προετοιμαστούμε για τις χειρότερες μέρες, τις μέρες οργής (Diaes irae), όπως λέγονται στην Τέχνη (μουσική, ποίηση κλπ), αυτές που μας βρίσκουν ξεχωριστά τον καθένα, όταν έρχεται η ώρα του ή όλους μαζί, όπως είναι στον πόλεμο ή στις θεομηνίες κ.α. ;
Αν πράγματι ήρθε ο καιρός της προετοιμασίας, πώς πρέπει άραγε να προετοιμαστούμε, για να μη μας καταλάβει ο πανικός και η απόγνωση; Αν και ο σημερινός κόσμος δεν κινδυνεύει να καταληφθεί από πανικό, γιατί είναι ήδη πανικόβλητος , ούτε κινδυνεύει να πέσει στην απελπισία, γιατί είναι ήδη απελπισμένος.
«Μέρες οργής» για τον κάθε άνθρωπο, είναι οι μέρες της ανίατης αρρώστιας, των γηρατειών και του θανάτου. Όταν «άλλοι σε ζώνουν και σε πάνε όπου θέλουν», όπως περιγράφει χαρακτηριστικά το Ευαγγέλιο. Και για τις μέρες αυτές, ιδίως γι΄ αυτές, πρέπει να είναι κανείς προετοιμασμένος, για να μην έρθουν, όπως έρχεται ο κλέφτης τη νύχτα., όταν κανένας δεν τον περιμένει και τον καταλάβουν!
Τι πρέπει να κάνουμε για να διατηρήσουμε το πνεύμα μας ελεύθερο; Κανείς δεν κινδυνεύει να εξουθενωθεί και να γίνει αξιολύπητος, όσο διατηρεί το πνεύμα του ελεύθερο; Την ίδια προετοιμασία, για να διατηρήσουμε το πνεύμα μας ελεύθερο πρέπει να κάνουμε και για τις μέρες που η δυστυχία, επιπίπτει σε όλους, όπως συμβαίνει στον πόλεμο, στη μεγάλη θεομηνία, στην πείνα και στη δυστυχία από κάποια τυχαία ή προμελετημένη παγκόσμια οικονομική κρίση κ.α.
Η σωστή προετοιμασία γίνεται όταν ξέρεις την κατάσταση που θα αντιμετωπίσεις και τις αιτίες που την προκάλεσαν, για να τις αποφύγεις και για να μην επισπεύσεις ο ίδιος τις μέρες της οργής για σένα.
Αν είσαι πατέρας η μητέρα παρατήρησε τη συμπεριφορά των παιδιών σου; Τα σημερινά παιδιά είναι γεμάτα επιθυμίες, οι οποίες έχουν καταλάβει την ψυχή τους και δεσμεύσει την ελευθερία τους. Τα σημερινά παιδιά δεν είναι ελεύθερα ούτε τον καιρό του παιχνιδιού, τότε που τα παιδιά πρέπει να νιώθουν ελεύθερα.
Ότι τα παιδιά και στα παιχνίδια τους ακόμη είναι δέσμια των επιθυμιών τους φαίνεται απ΄ το ότι είναι ευέξαπτα. Η οργή είναι η αντεστραμμένη όψη της επιθυμίας. Κάθε εμπόδιο στην επιθυμία προκαλεί την οργή. Άλλωστε ετυμολογικά η λέξη οργή προέρχεται από το ρήμα «ορέγομαι» που θα πει «επιθυμώ». Η οργή δεν είναι παρά εμποδισμένη επιθυμία.
Ο επιθυμών αφ ενός μεν οργίζεται ο ίδιος, όταν εμποδίζεται να ικανοποιήσει την επιθυμία του και αφετέρου προκαλεί και την οργή και την εξέγερση των άλλων, όταν το αντικείμενο της επιθυμίας του ανήκει στους άλλους. Η αιτία της μαζικής βίας, υποστηρίζει ο Γάλλος φιλόσοφος Ρενέ Ζιράρ, είναι η επιθυμία αυτών που ανήκουν στους άλλους. Η επιθυμία αυτή και πριν ακόμα ικανοποιηθεί προκαλεί την εξέγερση των άλλων και την κίνηση του θυματοποιητικού μηχανισμού της μαζικής βίας. Ο Ρενέ Ζιράρ επαναλαμβάνει την Εντολή του Κυρίου στο Ευαγγέλιο «να μην επιθυμήσεις καθόλου», εννοείται αυτό που δεν μας ανήκει.
Πώς να μην επιθυμούμε καθόλου (τα ξένα πράγματα) είναι χρήσιμο να το διδάσκονται οι σημερινοί νέοι. Οι νέοι στην εποχή μας καλούνται να ζήσουν σ’ ένα κόσμο, όπου προέχει η κλεψιά και η μαζική βία, που εκδηλώνεται ακόμα και στα σχολεία και κανείς δεν ξέρει που θα φτάσει. Πώς να μην επιθυμούμε καθόλου και να διατηρούμε το πνεύμα μας ελεύθερο απ’ την επιθυμία, την οργή, το φόβο και τα άλλα πάθη, που στη γλώσσα της πίστης ονομάζονται «δαίμονες»;
Οι άγιοι περιγράφουν πώς τα πάθη (οι δαίμονες) εισέρχονται στην ψυχή και δεσμεύουν την ελευθερία της. Η φαντασία, λένε, είναι η γέφυρα πάνω απ’ την οποία περνούν οι δαίμονες και μπαίνουν στην ψυχή, για να δεσμεύσουν την ελευθερία του πνεύματός μας ( παθητική φαντασία). Στα σχολεία πρέπει να μαθαίνουν πώς λειτουργεί η φαντασία και πώς μπορούν να τη διευθύνουν (ενεργητική φαντασία), αντί να τους διευθύνει εκείνη, για να διατηρούν το πνεύμα τους ελεύθερο.
Πριν πολλά χρόνια διδασκόταν στην τελευταία τάξη του γυμνασίου το μάθημα της Λογικής. Οι μαθητές μάθαιναν έστω μερικά στοιχεία για τη λειτουργία του κριτικού νου και για το πώς να ελέγχουν τις επιθυμίες τους και τα πάθη τους, αντί να ελέγχονται από αυτές. (Η Επιστήμη δεν είχε συμπράξει ακόμα με το Εμπόριο. Ήταν αδιάφορο για το υπουργείο Παιδείας και για την Κυβέρνηση, αν οι μαθητές με το να διατηρούν το πνεύμα τους ελεύθερο δεν θα γίνουν υπάκουοι καταναλωτές και δεν θα αγοράζουν ό,τι τους διατάξουν και γι’ αυτό το μάθημα υπήρχε. Αργότερα άλλαξε η νοοτροπία αυτών που διευθύνουν την Εκπαίδευση και το μάθημα της Λογικής καταργήθηκε!).
Κανείς τώρα δε χρησιμοποιεί την έκφραση «έχω τη γνώμη»! Ακόμα και αυτοί που πρέπει να σκέφτονται και να έχουν «γνώμη»! Ούτε αυτοί ακόμα που κατέχουν δημόσια αξιώματα και πρέπει να αποφασίζουν ύστερα από ώριμη σκέψη και όχι με την αίσθηση ή τη διαίσθησή τους!
Η έκφραση «έχω την αίσθηση» αντικατέστησε ολοκληρωτικά την έκφραση «έχω τη γνώμη». Αν και ο αισθανόμενος διαφέρει απ’ τον σκεπτόμενο, όσο διαφέρει ένας που περπατάει μέσα στο όνειρό του (υπνοβάτης), από αυτόν που είναι ξυπνητός!