Γράφει: Ο Γιώργος Ρούσης (Ελευθεροτυπία)
Ο πόλεμος θέσεων συνιστά, στη συλλογιστική του Γκράμσι μια στρατηγική για να οδηγηθεί η εργατική τάξη στην επαναστατική ρήξη.
Στα πλαίσια αυτής της στρατηγικής παίζει σημαντικό ρόλο η πάλη για την ανατροπή της κυρίαρχης αστικής ιδεολογίας.
Ανάμεσα λοιπόν στα τόσα δυσάρεστα που μας μαστίζουν, όσο ως απλός θεατής έχω τη δυνατότητα να κρίνω, πολλοί συντελεστές του ελληνικού θεάτρου συμβάλουν προς αυτήν την κατεύθυνση με θαυμαστό τρόπο.
Θα αναφερθώ σε τέσσερεις θεατρικές παραστάσεις που παρακολούθησα –προφανώς υπάρχουν και άλλες- οι οποίες κυριολεκτικά τσακίζουν την κυρίαρχη μονοδιάστατη αστική σκέψη.
Η πρώτη είναι «Ο Αφέντης Πούντιλα και ο δούλος του Μάττι» του Μρεχτ, σε σκηνοθεσία Κώστα Καζάκου. Πολιτική πράξη χαρακτηρίζει το έργο ο ίδιος ο Καζάκος.
Σε αυτό το έργο ο Μπρεχτ, αναδεικνύει την κτηνωδία του γαιοκτήμονα Πούντιλα (Κώστα Καζάκου) - ο οποίος θυσιάζει τα πάντα-ακόμη και την ίδια του την κόρη (Ντορέττα Παπαδημητρίου) – όταν βρίσκεται σε διαύγεια, φτάνει να κερδίσει χρήματα , ενώ ταυτόχρονα ξαναβρίσκει την ανθρωπιά του όταν είναι μεθυσμένος. Παράλληλα αναδεικνύει μέσα και από τις δικές τους εσωτερικές αντιφάσεις, την ανθρωπιά των υπηκόων του, και δείχνει μέσω της πορείας του μέχρι πρότινος ιδανικού υπηρέτη του, του σοφέρ του Μάττι (Θόδωρος Γράμψας) το δρόμο προς την επανάσταση.
Τον ίδιο δρόμο ακολουθεί και η θεούσα Ιωάννα(Βίκυ Βολιώτη) στην «Αγία Ιωάννα των Σφαγείων» και πάλι του Μπρεχτ, σε σκηνοθεσία Νίκου Μαστοράκη.
Η Ιωάννα εναποθέτει αρχικά τις ελπίδες της στην υπερπέραν σωτηρία, και στο ειρηνικό συμβιβασμό με τον πανούργο καπιταλιστή-κρεατοπαραγωγού και κρεατέμπορα - Πιέρποντ Μάουελ(Αιμίλιο Χειλάκη ), ο οποίος κατά τη διάρκεια της κρίσης του 1929 στο Σικάγο, επιχειρεί αδηφάγα με κάθε μέσο και κυρίως μέσω της άγριας εκμετάλλευσης των εργατών του, και της συγκεντροποίησης του κεφαλαίου να κατακτήσει το μονοπώλιο του κρέατος.
Τελικά όμως, η Ιωάννα μέσα από την επαφή της με τους κομμουνιστές εργάτες καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «μόνον η βία ωφελεί όπου εξουσιάζει η βία , μόνο οι άνθρωποι[και όχι οι θεοί] ωφελούν όπου υπάρχουν άνθρωποι» . Σβήνοντας πρόωρα, χτυπημένη από το στρατό που έσπευσε να υπερασπιστεί το κεφάλαιο, λέει: [i]«Φροντίστε φεύγοντας από τον κόσμο/ να μην είστε απλώς καλοί, αλλά να αφήσετε/ κι’ έναν κόσμο καλό!»
Προς την ίδια κατεύθυνση, αλλά με εντελώς διαφορετικό, έως και αντίστροφο τρόπο, συμβάλλει το καθόλα πολιτικό –σε αντίθεση απ’ ότι έχουν γράψει ορισμένοι- έργο «La Nonna» του Αργεντίνου θεατρικού συγγραφέα Ρομπέρτο Κόσσα, που έχει ανέβει σε σκηνοθεσία Δημήτρη Πιαττά.
Η βουλιμική γιαγιά (Δημήτρης Πιαττάς) στην οποία προσωποποιείται η αδηφάγα πολιτική εξουσία , αλλά και κάθε εξουσία, δεν είναι δυνατόν να αντιμετωπιστεί έτσι όπως την αντιμετωπίζουν τα μέλη της οικογένειας της Nonna, δηλαδή στη βάση των ίδιων των κυρίαρχων αξιών, όπως η λαμογιά, η υποτακτικότητα, η απληστία, η φιληδονία….. αλλά με την άρνηση τους. Διαφορετικά οδηγεί στην εξόντωση.
Τέλος στο έργο «Πλάτες μέσα στα σκουπίδια» του δικού μας συγγραφέα και σκηνοθέτη Κίμωνα Ρηγόπουλου, μέσα από σκηνές που εμπνέονται από την καθημερινότητα που προκαλεί η καπιταλιστική κρίση, εκφράζεται με τον καλύτερο θεατρικά τρόπο, η αντίθεση ανάμεσα στο φόβο που δημιουργούν οι επισφαλείς για τους ανθρώπους συνέπειες της, και κατ’ επέκταση στη στρουθοκαμιλική αντιμετώπιση τους, και στην αναγκαιότητα της υπέρβασης του και αυτής της αντιμετώπισης, για την ανατροπή των αιτιών που την προκαλούν.
Θα μου πείτε ότι το θέατρο, όπως άλλωστε και οι στοίχοι –καθώς λέει και ο ποιητής - από μόνο του δεν είναι ικανό να αλλάξει τον κόσμο. Παρόλα αυτά οι συντελεστές του, με τέτοιες παραστάσεις, είναι βέβαιο ότι σε αντίθεση με τους πλήρως ενσωματωμένους διανοούμενους, ή με εκείνους που προτείνουν λύσεις εντός των τειχών, συμβάλλουν σημαντικά προς αυτήν την κατεύθυνση.
Τους αξίζει ένα μεγάλο μπράβο.
_______________________________
[i] Βλέπε πιο αναλυτικά Γ.Ρούση «Από την κρίση στην επανάσταση –πόλεμος θέσεων» Εκδόσεις Γκοβόστη, 2012