H επιδημία του κοροναϊού μοιάζει πλέον σαν ένα τσουνάμι σαρωτικών αλλαγών στο παγκόσμιο οικονομικό οικοδόμημα αυτό δηλαδή της παγκοσμιοποιημένης καπιταλιστικής οικονομίας.
Ένα τσουνάμι απρόσμενο μέχρι πριν δυο-τρεις μήνες και μια οικονομία που είχε ήδη εισέλθει σε φάση επιβίωσης μετά την οικονομική κρίση των 2008-2009.
Οι προοπτικές για την κρισιακή ή μετά-κρίση περίοδο είναι αμφιλεγόμενες
και μια περιγραφή της παγκόσμιας οικονομικής κατάστασης του καπιταλιστικού συστήματος είναι αναγκαία. Η κρίση της πανδημίας του Κοροναϊού αποκάλυψε όλη την σαθρότητα της χρηματιστικοποίησης του καπιταλισμού δηλαδή του «Καπιταλισμού με κέρδος αλλά χωρίς παραγωγή».
1. Η κρίση του 2008-2009
Η μεγάλη έκρηξη της φούσκας των χρηματοπιστωτικών αγορών το 2008 με αφορμή – αλλά όχι αιτιολογία– την κατάρρευση της Lehman Brothers στην Αμερική αποτέλεσε το τέλος της περιόδου ευφορίας που άρχισε με την περίοδο μετά το 1990.
Η περίοδος της δεκαετίας του 1990 – τέλος δεκαετίας 2000 σηματοδοτεί την ασύστολη παραγωγή κέρδους μέσω των χρηματιστηριακών συναλλαγών με ταυτόχρονη ουσιαστική πτώση της παραγωγικότητας και παραγωγικής ικανότητας, με μεταφορά μεγάλων μεταποιητικών μονάδων στις αναπτυσσόμενες χώρες και ταυτόχρονη άνοδο του τομέα των Υπηρεσιών σε τεράστιο βαθμό με αποτέλεσμα μια ποιοτική μετάλλαξη του καπιταλισμού και της συνεπακόλουθης κοινωνικής και ταξικής δομής των δυτικών αστικών κοινωνιών.
Είναι η εποχή που ανεβαίνουν οι ιδεοληψίες των New economics στις ανεπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες.
Στις χώρες της Περιφέρειας όπως η Ελλάδα και με την είσοδο στη ζώνη του ευρώ που αποδείχτηκε καταστρεπτική για την ελληνική γεωργία και την μεταποιητική δραστηριότητα, έχουμε την θεοποίηση του Τουρισμού σαν «βαριάς βιομηχανίας» (Κ. Καραμανλής) και του τομέα παροχής υπηρεσιών. Διαδικασία που επιταχύνθηκε μετά την είσοδο της Ελλάδας στην ζώνη του ευρώ και την σφιχτότερη πρόσδεση του ελληνικού κοινωνικού/οικονομικού σχηματισμού στον χρηματοπιστωτικό καπιταλισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Αντίθετα με τις κατά καιρούς μυθολογίες η Ελλάδα προ ευρώ και προ-ΕΟΚ και Μεταποίηση είχε και Αγροτική παραγωγή σε ικανοποιητικό βαθμό.
Ο μύθος μιας Ελλάδας που δεν παράγει είναι κατασκευή των τελευταίων 10-20 ετών με παράλληλες αλλά σαφείς και υποβολιμαίες παρατηρήσεις υπέρ του Τουρισμού ως (δήθεν) «Βαριάς Βιομηχανίας».
2. Η κρίση του «Κορονο-καπιταλισμού»
Η πρόσφατη αποδόμηση όλων των μυθευμάτων της τελευταίας τριακονταετίας – ειδικότερα μετά την ανατροπή/κατάρρευση του σοσιαλιστικού (εντός ή εκτός εισαγωγικών) στρατοπέδου– περί του «Τέλους της Ιστορίας», «Επικράτησης του Καπιταλισμού» και «Θωράκισης των Δυτικών ανεπτυγμένων οικονομιών» από κάθε κρίση ανατρέπει όλα σχεδόν τα σενάρια περί «σύντομης» ή και «αποτελεσματικής» επανόδου της αστικής «κανονικότητας» του Καπιταλιστικού Συστήματος.
Το οικονομικό σοκ των αρχουσών τάξεων της Δύσης φαίνεται και από τα τεράστια προγράμματα ενίσχυσης της οικονομίας τα οποία ρίχνουν στην αγορά και τους καταναλωτές για να προλάβουν ολέθριες εξελίξεις στην παραγωγή προϊόντων αλλά και στην ζήτηση δηλαδή στην πορεία της μαζικής κατανάλωσης.
Οι ΗΠΑ ρίχνουν ένα πρόγραμμα μαμούθ 2 τρις δολαρίων με στόχο να ενισχύσουν με 1.200 δολάρια τον ατομικό καταναλωτή και 2.400 το ζευγάρι ενώ παράλληλα προγραμματίζουν άλλα 500 δις δολάρια για τις επιχειρήσεις, 360 δολάρια για τις μικρομεσαίες και 180 δις δολάρια για τους εργαζόμενους. Και όμως δεν φτάνουν! Όπως υπολογίζεται η πτώση του ΑΕΠ θα πλησιάσει το 10-15% ενώ η πτώση της Βιομηχανικής παραγωγής υπολογίζεται να πλησιάσει ή και να ξεπεράσει το 20%.
Παρόλα όσα γράφτηκαν τα τελευταία χρόνια, το ιδιωτικό χρέος δηλαδή το ατομικό χρέος των πολιτών μειώνεται στις ΗΠΑ όπως μειώνεται και το χρέος των χρηματοπιστωτικών εταιριών, ειδικότερα αυτών της διαχείρισης κεφαλαίου (Τrade Funds).
Αντίθετα, αυξήθηκε τα τελευταία χρόνια το χρέος των Δημόσιων Οργανισμών δηλαδή το Δημόσιο Χρέος και των Βιομηχανικών Εταιρειών.
Προβλέπεται με άλλα λόγια μια πολύ δύσκολη περίοδος για την Αμερική με μια Ελίτ που πασχίζει να γίνει «κεϋνσιανή» χωρίς να το πιστεύει.
Ανάλογη πορεία ακολουθούν και οι Ευρωπαϊκές καπιταλιστικές οικονομίες με πρώτη και καλύτερη την Γερμανία που κατάφερε με ευνοϊκά επιτόκια, αύξηση εξαγωγών και πάγωμα μισθών για μια περίπου δεκαετία- Ατζέντα του Σοσιαλδημοκράτη Σρέντερ – να λειτουργεί σαν «ληστρικός εισπράκτορας» όλης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, υλοποιώντας Μνημόνια και υποστήριξη στις Γερμανικές Τράπεζες σε βάρος των χωρών του Νότου κατά πρώτο λόγο.
Δεν μπόρεσε όμως ούτε και η Γερμανία να μην έχει μια πτωτική τάση του ΑΕΠ ήδη προ πανδημίας Κοροναϊού ενώ ανάλογες πτώσεις του ΑΕΠ – κυμαίνονται αυξητικά γύρω στο 1% συγκριτικά με διπλάσια ή τριπλάσια ποσοστά αυξητικής τάσης, δεκαετία πριν– παρατηρούνται και αλλού, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την Γάλλια και Ιταλία που θεωρούνται και πιο ευάλωτες χώρες. Ήδη η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μιλάει για 500 δις – ακλουθώντας το παράδειγμα της Γερμανίας που ήδη έριξε 500 δις στην οικονομία– ενώ όλες οι φωνές που ακούγονται ζητούν Ευρωομόλογο και πακέτο στήριξης 1,5 τρις.
Υπάρχουν μάλιστα και φωνές που ζητούν και εθνικοποίηση επιχειρήσεων που μάλιστα προέρχονται από χριστιανοδημοκρατικά δηλαδή δεξιά χείλη!
Παράλληλα η Γαλλία και ειδικότερα η Ιταλία σκληραίνουν τη στάση τους όπως φάνηκε στο Eurogroup που διακόπηκε και μέχρι στιγμής δεν κατέληξε πουθενά.
Στην Γάλλια υπάρχει ο φόβος το κίνημα των «Κίτρινων Γιλέκων» να επεκταθεί ενώ στην Ιταλία ο κόσμος άρχισε να διαμαρτύρεται γιατί έμεινε χωρίς χρήματα και κυριολεκτικά πεινάει ειδικότερα στην φτωχότερη Ιταλία του Νότου.
Δεν χρειάζεται να μιλήσουμε για άλλες μικρότερες χώρες όπως η Ελλάδα όπου η Κυβέρνηση έριξε ένα πακέτο 6,8 δις και το οποίο μαζί με τις φορολογικές απαλλαγές πλησιάζει τα 10 δις.
Τι συμβαίνει λοιπόν; Αγάπησαν οι Άρχουσες Ελίτ τον Δημοκρατικό σωτήρα των Καπιταλιστικών κρίσεων που λέγεται Κέυνς και αποφάσισαν στα γεράματα να γίνουν «Σοσιαλδημοκρατικές» θίγοντας «ιερά και όσια» της Αστικής ιδιοκτησίας;
Η αλήθεια είναι πιο περίπλοκη.
(α). Όταν οι Αστικές Ελίτ μιλούν για «σχέδιο Μάρσαλ», «Γενναία προγράμματα» κλπ. είναι δεδομένο πως δίνουν μια μάχη «υπαρξιακής επιβίωσης» και σωτηρίας του Καπιταλιστικού συστήματος. Άλλωστε και όλες οι αστικές και «κεντροαριστερές» εφημερίδες έχουν γεμίσει από άρθρα υπέρ της Κρατικής Παρέμβασης και της επιστροφής του Κράτους, σε βαθμό που τρίβει κανείς τα μάτια του.
(β). Όμως αυτό δεν σημαίνει πως όλες τους – οι αστικές ελίτ– συμφωνούν μεταξύ τους είτε έχουν την ίδια στρατηγική. Ανακαλύπτοντας «ξαφνικά» το εθνικό κράτος – το οποίο απέρριπταν μετά βδελυγμίας πρότινος– όλες οι Ελίτ κοιτάζουν «την πάρτη τους» χωρίς ίχνος αλληλεγγύης για τους υπόλοιπους. Μια ματιά στην σημερινή κατάσταση των Ευρωπαίων ηγετών δείχνει το μέγεθος της αναλγησίας – ειδικότερα των Γερμανών – άλλα και του τρόμου που έχουν οι πλέον αποδυναμωμένες Ελίτ όπως η Ιταλική και η Γαλλική.
(γ). Όταν γράφαμε στα δυο τελευταία άρθρα μας στο ΡΕΣΑΛΤΟ πως η Αστική Τάξη «γίνεται Κεϋνσιανή και Σοσιαλδημοκρατική» δεν εννοούσαμε πως αυτό της το χαρτί – τελευταίο χαρτί υπαρξιακής επιβίωσης– θα είναι και πετυχημένο. Άλλο τάση και άλλο πετυχημένη συνταγή που εφαρμόστηκε. Άλλο «προσπάθεια επιβίωσης» και άλλο «πετυχημένη πολιτική που ξεπέρασε την κρίση». Θα έπρεπε να το τονίσουμε περισσότερο, παράλειψη μας.
Η προσπάθεια Κρατικής Παρέμβασης των Αστικών Ελίτ δεν έχει και μεγάλες πιθανότητες επιτυχίας με «Κοινοβουλευτικό δρόμο» σε μια εποχή που ο Καπιταλισμός δεν «μεταρρυθμίζεται» αλλά μόνο «ανατρέπεται».
Ναι μεν η αιμοδότηση μέσω Προγραμμάτων Μαμούθ έχει «πιθανότητες» καταπράυνσης της Κρίσης ή μερικής επιτυχίας όμως το έργο των Ελίτ είναι τιτάνιο. Σε λίγο καιρό – βδομάδες, το πολύ μήνες – θα έχουν να αντιμετωπίσουν τεράστιες άνεργες μάζες εργαζόμενων αλλά και πεινασμένων στρωμάτων με πρόβλημα επιβίωσης δηλαδή φαγητού και των τελείως αναγκαίων για την διατήρηση στη ζωή.
Η καραντίνα εκατομμυρίων ανθρώπων με αναστολή όλων των οικονομικών / επαγγελματικών δραστηριοτήτων έχει τα όρια της, το ίδιο και η λεγόμενη επανεκκίνηση της οικονομίας. Ήδη μάζες φτωχών Ιταλών – και όχι μόνο – άρχισαν να διαμαρτύρονται γιατί δεν έχουν να φάνε και σε λίγο χρονικό διάστημα θα έχουμε δεκάδες εκατομμυρίων που δεν γνωρίζεις κανείς πως θα αντιδράσουν ακόμη και αν κάποιος τους επιδοτεί για μερικούς μήνες.
Ταινίες του Χόλλυγουντ – που μάλλον μας προετοίμασαν κατάλληλα τα τελευταία 20 χρόνια– θα ωχριούν μπροστά σε ανθρώπους επιδοτούμενους μεν αλλά άνεργους δε. Τότε και μόνο τότε θα φανεί εάν τα σημερινά Προγράμματα Δημόσιας Οικονομικής Παρέμβασης έχουν κάποια σχετική ή αρκετή επιτυχία.
Μέχρι στιγμής η μόνη χώρα που τα κατάφερε θαυμάσια είναι η Κίνα έχοντας μάλιστα και το τιτάνιο έργο να φροντίσει 1,4 δις πληθυσμού. Όχι μόνο φρόντισε τα εκατομμύρια του πληθυσμού της αλλά κατάφερε με εκπληκτικό τρόπο να ξεπεράσει την κρίση δίνοντας μαθήματα σε όλους και ειδικότερα στους πρώην αποικιοκράτες της Δύσης.
Η Κίνα μάλιστα έχει να αντιμετωπίσει και την ύπουλη προπαγάνδα των Αμερικανών ενώ η ίδια είχε ειδοποιήσει τον ΠΟΥ από τις 31/12/2019 για τον νέο ιό που τότε ήταν ακόμη άγνωστος.
Οι αναλύσεις των αριστερών στη χώρα μας περί «σκληρού κινέζικου καπιταλισμού» θα πρέπει να αναθεωρηθούν. Η Κίνα έχει και καπιταλισμό που είναι μάλιστα ελεγχόμενος αλλά όχι μόνο καπιταλισμό. Έχουν και Κρατικές και Σοσιαλιστικές Επιχειρήσεις, συλλογική κουλτούρα και άριστη οργάνωση.
Όσον αφορά την Αστική Δύση και ειδικότερα την ΕΕ και ΗΠΑ πάντα θα υπάρχει η «αμφιβολία της επιτυχίας» όμως ταυτόχρονα θα πρέπει να αποφεύγουμε και την «υπεραισιόδοξη αντίληψη» κοντινής ανατροπής του καπιταλισμού. Σε συνθήκες «Κοινοβουλευτικού Καπιταλισμού» η δυσκολία επιτυχίας βέβαια δεν αφορά μόνο τις Ελίτ αλλά και το διαλυμένο Εργατικό Κίνημα των Εργαζόμενων Τάξεων που παραμένουν τελείως άοπλες.
δ). Όλα τα παραπάνω αφορούν την αντιμετώπιση μιας απίστευτης Κρίσης από τις Ελίτ στο έδαφος του αστικού Κοινοβουλευτισμού. Όταν δηλαδή οι Ελίτ, δηλαδή οι Αστικές Τάξεις, θα «σεβαστούν» την δημοκρατική και αστική νομιμότητα. Όταν δηλαδή θα έχουμε Αστικές Τάξεις «Δημοκρατίας της Βαϊμάρης» που υπερασπίζονται το «Ιερό του Ναού» δηλαδή τον Κοινοβουλευτισμό.
Εάν όμως γίνει «κάποια στραβή» όπως λέει και αυτή η παρεξηγημένη ιδιοφυΐα που λέγεται Ρένα Δούρου(;;
Εάν η Ελίτ δεν «τα καταφέρει» παρόλο τον υπερχειλισμένο και γενναιόδωρο
Κεϋνσιανισμό της; Εάν δεν ημερέψουν οι sans cullotes που προβλέπεται να
αυξηθούν με γεωμετρική πρόοδο; Εάν τα εκατομμύρια ανέργων δεν
ικανοποιηθούν με τις νέες δουλειές που θα δίνει από δω και πέρα η
«Κεϋνσιανή και Σοσιαλδημοκρατική» Αστική Τάξη και που αυτονόητα θα είναι
μισθοί πετσοκομμένοι και ελαχιστοποιημένοι με αντίστοιχα μειωμένα
εργασιακά δικαιώματα μεταξύ των οποίων και αυτό της απεργίας; Εάν η
πολυδιαφημισμένη «κανονικότητα» μείνει όνειρο θερινής νυκτός και δεν
ηρεμήσει ακόμη και με προγράμματα 26 δις που τάζουν οι Λούμπεν
«Αριστεροί» του ΣΥΡΙΖΑ;
ε). Στην περίπτωση αυτή, της υπαρξιακής κρίσης χωρίς διέξοδο στην δημοκρατική «νομιμότητα» των εκλογών και των ελευθεριών του αστικού Κοινοβουλίου, στην περίπτωση δηλαδή που οι «Κάτω δεν αντέχουν άλλο και οι Πάνω δεν μπορούν» (Λένιν) τότε η κυρίαρχη Ελίτ ξαναμετατρέπεται «Από Τάξη αυτή καθεαυτή σε Τάξη για τον εαυτό της» (Μαρξ) είτε μονιμοποιώντας την Έκτακτη κατάσταση σε μόνιμη –Μονιμοποιώντας την μέσω Νομοθετικών Πράξεων και επικαλούμενη την Πανδημία του Κορωναϊού – είτε λειτουργώντας πιο «πρακτικά» a la Όρμπαν (Ουγγαρία) καταργώντας το ίδιο το Κοινοβούλιο και πηδώντας από την «Δημοκρατία της Βαϊμάρης» στην «Νομιμοποιημένη Δικτατορία» λόγω Πανδημίας, ταραχών, εθνικών και γενικότερων κινδύνων κλπ. κλπ. κλπ.
Απλά πράγματα και πρακτικά. «Οι Αστοί είναι πρακτικοί άνθρωποι» έγραφε ο Λένιν. Και «κιμπάρηδες» θα συμπληρώναμε εμείς γιατί ξέρουν τι θέλουν. Το πρόβλημα είναι εάν ξέρουν τι θέλουν οι «Κάτω» δηλαδή οι «Απέναντι». Ας δούμε.
3. Η απάντηση του Εργατικού Κινήματος
Είναι μάλλον δύσκολο έως απίθανο να δώσουμε θετική απάντηση από τώρα εάν και κατά πόσο μπορεί η εργαζόμενη τάξη να απαντήσει οργανωμένα και όχι σαν κίνημα πλιατσικολόγων.
(α). Μετά τέσσερις περίπου δεκαετίες Κοινωνικής αποδιάρθρωσης της Εργατικής Τάξης μέσω Προγραμμάτων Λιτότητας και εισαγόμενης μετανάστευσης, εργατικού δυναμικού που απομείωσε την αξία της εργατικής δύναμης δηλαδή τον μισθό και διέσπασε τους εργαζόμενους μεταξύ τους – «αλλοδαποί» και «ντόπιοι»– η ανασύνταξη της εργατικής τάξης χρειάζεται χρόνια, πολύ περισσότερα απ ό,τι νομίζουμε.
(β). Μετά την αποδυνάμωση των πολιτικών Κόμματων και Συνδικάτων οι Εργαζόμενες Τάξεις βρίσκονται «ενώπιος ενωπίω» με τον Εργοδότη χωρίς Κοινωνικό/Ταξικό Εκπρόσωπο.
(γ). Ενώ για τριάντα περίπου χρόνια ο κόσμος καίγονταν, η επίσημη «Αριστερά» έκανε happenings στα Gay Pride Parades υποστηρίζοντας πλήρως την «Πολιτική Ταυτοτήτων» – Gay, Λεσβίες, Μετανάστες, ναρκομανείς, κάθε λογής περιθωριακούς και απόβλητους της Αστικής Κοινωνίας κάνοντας τους «Σημαία Κοινωνικής Επανάστασης»– με καταστρεπτικά αποτελέσματα.
Χρειάζεται τιτάνιος αγώνας για να επανέλθουμε στην έννοια της Κοινωνικής Τάξης που τείνει να εξαφανιστεί κάτω από την ορμή του τσουνάμι της Πολιτικής Ταυτοτήτων (Identity Politics) και να επανέλθουμε στην Class Politics (Ταξική Πολιτική).
ε). Θεμελιακή προϋπόθεση ανασύνταξης είναι η Θεωρητική ανασύνταξη και η ανάπτυξη του Θεωρητικού Κεκτημένου – Θεωρία του Μαρξ– σε νέες συνθήκες και με νέες, φρέσκες απαντήσεις.
στ). Εννοείται πως χρειάζεται επανίδρυση Εργατικών Κομμάτων και Συνδικάτων. Μην μπερδεύουμε τον Ταξικό Χαρακτήρα αυτών των κινημάτων με τον λεγόμενο «Κινηματικό» χαρακτήρα. Χορτάσαμε από τα λεγόμενα «Κοινωνικά Κινήματα» που έδειξαν τα αδιέξοδά τους μετά την όποια χρησιμότητα παρουσίασαν. Κλασσικό παράδειγμα το λεγόμενο «Κίνημα των Αγανακτισμένων» του 2012-15 που το μόνο που κατάφερε είναι να φέρει στην Κυβέρνηση τους απατεώνες της Πολιτικής που είναι οι Λούμπεν ΣΥΡΙΖΑΙΟΙ και να διορίσει πολλούς στο Δημόσιο.
Μόνο με αυτές τις προϋποθέσεις θα μπορέσει ένα αναγεννημένο από τις στάχτες του Εργατικό Κίνημα να προτείνει ένα Σοσιαλιστικό Πρόγραμμα κοινωνικού μετασχηματισμού και Σοσιαλιστικής Προοπτικής. Μόνο τότε το σύνθημα «Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα» που πρώτος διατύπωσε το 1892 στο βιβλίο του «Το Πρόγραμμα της Ερφούρτης» ο Karl Kautsky μπορεί να γίνει πραγματικότητα. Και μόνο τότε μπορεί το ξαναγεννημένο εργατικό κίνημα να εγκαταλείψει τις αριστερίστικες αυταπάτες μικροαστικής ανυπομονησίας περί «επικείμενης ανατροπής» του καπιταλισμού.
Τέλος, τότε οι «αυταρχικές και δικτατορικές φιλοδοξίες» της Άρχουσας Ελίτ μπορούν να ματαιωθούν.
Αρκετές ήττες είχε το εργατικό κίνημα, περισσότερες αυταπάτες και φαντασιώσεις. Δεν χρειάζονται άλλες. Καιρός να θεραπευτεί από τις «Παιδικές αρρώστιες», τις «εφηβικές εξάρσεις» και τους υπερεπαναστατικούς βερμπαλισμούς αν θέλει να αντικαταστήσει την επερχόμενη Βαρβαρότητα με τον Σοσιαλισμό. Και φυσικά εάν θέλει να αποδείξει η εργαζόμενη τάξη πως είναι ικανή να φτιάξει έναν καλύτερο και δικαιότερο κόσμο. Όχι με τα λόγια αλλά με τις πράξεις της. Γιατί στην Πράξη δυσκολεύονται όλοι.