Το ταξικό κριτήριο
Οι επαναστάτες πρέπει επίμονα να υπερασπίζουν την ανεξαρτησία του προλεταριάτου, τονίζοντας ιδιαίτερα ότι τα μικροαστικά στρώματα (που αναπόφευκτα εκδηλώνουν πάντα
ορισμένες ταλαντεύσεις ανάμεσα στην αστική τάξη και το προλεταριάτο) πρέπει να κατακτηθούν από το προλεταριάτο πάνω στη βάση του δικού του ανεξάρτητου προγράμματος.
Αυτά αποτελούν την αρχική ταξική βάση απ’ την οποία πρέπει να ξεκινάει κάθε συνειδητός αγωνιστής. Στις περισσότερες όμως περιπτώσεις το αρχικό σημείο εκκίνησης δεν φτάνει από μόνο του. Σε κάθε ειδικό σκοπό παρουσιάζονται πολλά προβλήματα δεύτερης και τρίτης σειράς που πρέπει και αυτά να αντιμετωπιστούν. Ωστόσο για ένα μαρξιστή αυτό είναι αδύνατο δίχως την αρχική βάση.
΄Ετσι γίνεται αδύνατη η μελέτη του φαινομένου ΠΑΣΟΚ, η αξιολόγησή του και ο καθορισμός των επαναστατικών καθηκόντων δίχως πρώτα τον ταξικό του προσδιορισμό. «Ο σκελετός και το μυϊκό σύστημα δεν εξαντλούν την ανατομία ενός ζώου. Όμως μια ανατομική διατριβή που γίνεται με «αφαίρεση των οστών και των μυών, θα ταλαντεύονταν στον αέρα». (Τρότσκι).
Το ΠΑΣΟΚ είναι ένας ζωντανός οργανισμός. Ως εκ τούτου είναι αδύνατον να καθορίσεις και να μελετήσεις τις εσωτερικές του λειτουργίες αλλά και τις εξωτερικές δίχως πρώτα να κατανοήσεις την οργανική του συγκρότηση, τη γενική ταξική του διάρθρωση.
Πολλοί αγωνιστές (ιδιαίτερα τροτσκιστές) καθορίστηκαν πρακτικά μόνο από τις λειτουργίες του ΠΑΣΟΚ. Διαχώρισαν δηλαδή το «σκελετό και το μυϊκό σύστημα» από τις λειτουργίες τους, στις οποίες έδωσαν μια δύναμη απεριόριστη και τις μετέτρεψαν σε μοναδικό και «συγκεκριμένο» παράγοντα της επαναστατικής πολιτικής. Αυτός ο διαχωρισμός της λειτουργίας από το όργανο και η μελέτη της λειτουργίας αυτής καθ’ αυτής οδήγησε τους αγωνιστές αυτούς στο να μην κάνουν τίποτε άλλο απ’ το να προχωρούν όχι από το αφηρημένο στο συγκεκριμένο αλλά αντίθετα. Στη διάλυση των επαναστατικών δυνάμεων μέσα στον οργανισμό του ΠΑΣΟΚ και στην οπορτουνιστική προσαρμογή τους στη γενική του πολιτική.
Την ίδια λογική (αυτήν δηλαδή που με ξεχωριστές αφαιρέσεις τεμαχίζει την περίπλοκη πραγματικότητα σε ασύνδετα «συγκεκριμένα») να ξετυλίγεται όμως απ’ την αντίθετη μεριά, βλέπουμε και στα σεχταριστικά σχήματα. Οι αγωνιστές αυτών των σχημάτων παίζουν πραγματικό κρυφτούλι με τον μαρξισμό. Στο «συγκεκριμένο» κολλάνε την επιγραφή του «αφηρημένου» και ταχυδακτυλουργικά παρουσιάζουν το «αφηρημένο» σαν «συγκεκριμένο. Στη συγκεκριμένη μαζικότητα και πρακτική αντιμετώπιση του ΠΑΣΟΚ, κόλλησαν την αφηρημένη ετικέτα: «αστικό κόμμα».
Τους αφηρημένους χαρακτηρισμούς, όπως «σταλινισμός», «επαναστατικό κόμμα» κ.λπ. τους παρουσιάζουν σαν συγκεκριμένες αποδείξεις. Είναι εύκολο να μιλάμε «επαναστατικά», να λέμε ότι οικοδομούμε το επαναστατικό κόμμα, ότι «εμείς μόνο» είμαστε οι πραγματικοί μαρξιστές αλλά πολύ δύσκολο να κάνουμε ό,τι επιβάλλεται γι’ αυτό. Το να δώσουμε ένα σωστό χαρακτηρισμό μιας κατάστασης ή ενός φαινομένου και μια μελετημένη πρακτική αντιμετώπισή τους είναι όχι μόνο η πιο βαριά και δύσκολη δουλειά αλλά και η πιο υπεύθυνη.
Σεχταριστική άρνηση
Σήμερα εξαιτίας της θυελλώδους ανάπτυξης του μαζικού κινήματος και της πόλωσης των ταξικών δυνάμεων, οι άνθρωποι έχουν μπερδευτεί και αναμασάνε τερατώδεις επινοήσεις. Η συγκεκριμένη εξέταση έχει παραμεριστεί από την απλοϊκή σχηματοποίηση, από την τυπική λογική του μαύρου-άσπρου.
Η γενική διακήρυξη ότι το ΠΑΣΟΚ είναι ένα αστικό κόμμα, αποτελεί ένα τέτοιο κολοσσό ανοησίας που δεν σου μένει παρά να σηκώσεις τα χέρια. Η εξομοίωση της μαζικής ανάπτυξης του ΠΑΣΟΚ με τον φασιστικό κίνδυνο, που έγινε από κάποιους, αποτελεί τη συνέχεια και κατάληξη αυτής της ανοησίας. Αυτοί, κολλημένοι στους γενικούς τύπους, ταύτισαν τις συγχυσμένες λαϊκές ελπίδες με την εθνική μικροαστική απελπισία. Εξομοίωσαν τις μικροαστικές μάζες που ακολουθούν το ΠΑΣΟΚ με αυτές του εθνικοσοσιαλισμού. Να, που καταλήγει ο στείρος χαρακτηρισμός του ΠΑΣΟΚ, σαν αστικό κόμμα.
΄Εξω όμως απ’ όλα αυτά, η σεχταριστική άρνηση του ΠΑΣΟΚ μας αφαιρεί και την ικανότητα να δούμε τις λειτουργίες του μέσα στο μαζικό κίνημα, την αντιφατική του κατάσταση, τις πολιτικές διεργασίες που συντελούνται στο εσωτερικό του, ζητήματα εξαιρετικής σπουδαιότητας προκειμένου να χαράξουμε μια σωστή πολιτική απέναντί του.
Το ΠΑΣΟΚ, όπως έχουμε αναφέρει, είναι έκφραση της ανόδου του μαζικού κινήματος, της εκρηκτικής ριζοσπαστικοποίησης των μικροαστικών στρωμάτων. Είναι ολοφάνερο ότι οι μαρξιστές πρέπει να ξεχωρίζουν προσεκτικά, μέσα από τις συγχυσμένες λαϊκές ελπίδες που εκφράζει, τον υγιή, πολύτιμο πυρήνα του δημοκρατισμού των μικροαστικών μαζών. Τον μαχητικό ριζοσπαστισμό τους, τη βαθιά δημοκρατική τους διάθεση. Το να γυρίζουν τις πλάτες οι μαρξιστές σ’ αυτές τις ριζοσπαστικές κινήσεις και ζυμώσεις των μικροαστικών μαζών είναι εγκληματικό. Αν αυτή η πολύτιμη ριζοσπαστικοποίηση δεν αξιοποιηθεί για την προώθηση των επαναστατικών διαδικασιών, την ενίσχυση και στερέωση των επαναστατικών δυνάμεων μέσα στις μάζες, θα εκφυλιστεί και τελικά θα εκκολάψει αντεπαναστατικά φύτρα.
Γνωρίζουμε ότι τα μικροαστικά στρώματα είναι τα πιο ικανά να περάσουν από την ελπίδα στην απελπισία. Ωστόσο, σήμερα αυτό που ανοίγεται μπροστά μας είναι η ανάπτυξη και το βάθεμα της ριζοσπαστικοποίησης, η επέκταση αυτής της εξέλιξης και μέσα στην ίδια την πρωτοπόρα τάξη της κοινωνίας, το προλεταριάτο. Τις ευνοϊκές αυτές συνθήκες για την επαναστατική ανασυγκρότηση του εργατικού κινήματος οι επαναστάτες δεν πρέπει να τις αφήσουν να πάνε χαμένες.
Οι μαζικές οργανώσεις του ΠΑΣΟΚ είναι ένας χώρος δουλειάς για τους επαναστάτες. Σήμερα αυτές οι οργανώσεις συγκεντρώνουν μια πλατειά ετερογενή μάζα ριζοσπαστικοποιημένων. Αποτελούν ένα μαζικό χώρο πολιτικών ζυμώσεων και διαφοροποιήσεων, έναν ευνοϊκό συντελεστή για την προώθηση των επαναστατικών ιδεών για την εμφύτευση των επαναστατικών δυνάμεων στα εργατικά και συνδικαλιστικά περιβάλλοντα, για την πολιτική ενίσχυση των δυνάμεων αυτών αλλά και για την αριθμητική τους. Οι τοπικές οργανώσεις του ΠΑΣΟΚ είναι ανοιχτές μαζικές οργανώσεις, αυτό τις μεταβάλλει σε ανοιχτούς κύκλους πολιτικών ζυμώσεων και κινήσεων…
Εσωτερικές ζυμώσεις
Το κόμμα αυτό από την ίδια τη μικροαστική του φύση συνθέτει διάφορα ετερογενή στοιχεία, συγκεντρώνει όλα τα ταξικά συστατικά των διάφορων ριζοσπαστικοποιημένων λαϊκών στρωμάτων και γίνεται ένας μαζικός χώρος που συσσωρεύει εκρηκτικά μέσα του όλες τις αντιφάσεις που ο ίδιος ο άνισος και σύνθετος χαρακτήρας της ριζοσπαστικοποίησης δημιουργεί. Είναι ένα ανομοιογενές και άμορφο σύνολο που το κυρίαρχο στοιχείο μέσα σ’ αυτό είναι το μικροαστικό. Οι μεγάλες διαφοροποιήσεις που υπάρχουν σήμερα στη μικροαστική τάξη και που εκφράζονται με διάφορες ξεχωριστές μορφικές κατηγορίες, αντανακλούνται μέσα στο ΠΑΣΟΚ στα διάφορα επίπεδα συνείδησης, με μια άνιση, αντιφατική, ριζοσπαστική διαφοροποίηση και πολιτικοποίηση.
Τώρα το εργατικό στοιχείο μέσα στο ΠΑΣΟΚ είναι μικρό και περικυκλωμένο, από όλες τις μεριές, από το μικροαστικό στοιχείο. Από τη συνολική ριζοσπαστικοποίηση της εργατικής τάξης ένα μέγεθος διοχετεύεται στο ΠΑΣΟΚ. Ποιοτικά, οι εργάτες που κερδίζονται από το ΠΑΣΟΚ στην πλειοψηφία τους, έχουν ένα πολύ καθυστερημένο επίπεδο συνείδησης σε σχέση με αυτούς του ΚΚΕ. Ένα ελάχιστο όμως μέρος αυτών των εργατών έχουν ένα αρκετά ανεβασμένο επίπεδο συνείδησης και έχουν έρθει στο ΠΑΣΟΚ από μια βαθύτερη κατανόηση και απόρριψη του ΚΚΕ. Βλέπουμε λοιπόν ότι και στο εργατικό στοιχείο του ΠΑΣΟΚ υπάρχει ένας άνισος και αντιφατικός χαρακτήρας ριζοσπαστικοποίησης. Συνυπάρχουν τα πιο ανεβασμένα επίπεδα με τα πιο καθυστερημένα.
Οι έντονες αυτές εσωτερικές αντιφάσεις του ΠΑΣΟΚ που ο συνδυασμός τους δημιουργεί μία εκρηκτική κατάσταση, ενισχύουν σε μεγάλο βαθμό τις εσωτερικές πολιτικές κινήσεις και ζυμώσεις, κρυσταλλώνουν διάφορες τάσεις και δημιουργούν στο εσωτερικό του ένα μεγάλο αριθμό νέων πρωτοποριακών στοιχείων, ένα πολύτιμο επαναστατικό συντελεστή. Μέσα στο ΠΑΣΟΚ σήμερα αναπαράγονται οι κοινωνικές εντάσεις και πολιτικές ριζοσπαστικές διεργασίες του μαζικού κινήματος.
Η οπορτουνιστική προσαρμογή
Αν, ωστόσο, είναι εγκληματικό να γυρίζει κανείς την πλάτη στις μαζικές οργανώσεις του ΠΑΣΟΚ για να ενισχύσει σεχταριστικά επινοήματα, δεν είναι λιγότερο εγκληματικό να ανέχεται παθητικά και σιωπηλά την υποταγή του κινήματος των μαζών στις μικροαστικές ουτοπίες και αυταπάτες, να μη διαχωρίζεται ιδεολογικά, πολιτικά και οργανωτικά από αυτές.
Οι οργανώσεις του ΠΑΣΟΚ δεν είναι αυτοσκοπός. Είναι απλά μέσα στον αγώνα για την οικοδόμηση του επαναστατικού κόμματος. ΄Οσοι σήμερα θυσιάζουν την πολιτική και οργανωτική ανεξαρτησία για να δουλέψουν μέσα στο ΠΑΣΟΚ, ουσιαστικά εγκαταλείπουν τις επαναστατικές αρχές του μαρξισμού, απαρνιούνται ολοκληρωτικά τον ανεξάρτητο πολιτικό και οργανωτικό ρόλο του προλεταριάτου. Αυτό ισοδυναμεί στην πράξη με τον αφοπλισμό του προλεταριάτου προς όφελος της αστικής τάξης.
Το επιχείρημα τώρα ότι το ΠΑΣΟΚ είναι ένα αριστερό κεντριστικό κόμμα, είναι καθαρή σοφιστεία. Αρχικά και αν αυτό ήταν αληθινό, το καθήκον των επαναστατών θα ήταν πάλι ο ριζικός ιδεολογικός, πολιτικός και οργανωτικός διαχωρισμός τους. Γιατί αποτελεί κοινοτυπία να επαναλάβουμε το ασυμβίβαστο γενικά του κεντρισμού με τον μαρξισμό.
Ωστόσο δεν πρόκειται εδώ γι’ αυτό. Αλλά για την απόπειρα απόκρυψης της ταξικής φύσης του ΠΑΣΟΚ και δικαιολόγησης της οπορτουνιστικής ένταξης. Στο βάθος, το επιχείρημα αυτό αντανακλά τόσο τη σύγχυση, όσων το χρησιμοποιούν, πάνω στην έννοια του κεντρισμού, όσο και τον δικό τους κεντρισμό που πάλι καιροσκοπικά τον μεταθέτουν στο σύνολο του ΠΑΣΟΚ.
«Ο κεντρισμός – μας λέει ο Τρότσκι – με μια ορισμένη έννοια είναι ο αντίποδας του σεχταρισμού, δεν ανέχεται ακριβείς διατυπώσεις, ζητά ένα δρόμο προς την πραγματικότητα χωρίς να περάσει από τη θεωρία». Το δρόμο προς τις μάζες οι αγωνιστές αυτοί τον βρήκαν στην οπορτουνιστική τους προσαρμογή στην πραγματικότητα του ΠΑΣΟΚ.
«Οι ακριβείς διατυπώσεις» πήγαν περίπατο. Αφού παραμερίστηκαν οι θεμελιακές αρχές του κομμουνισμού, μετατοπίστηκε το όλο ζήτημα του ΠΑΣΟΚ στα εξωτερικά γνωρίσματα, στις ποικίλες λειτουργίες και εσωτερικές διαφοροποιήσεις. Όλα αυτά ονομάστηκαν κεντρισμός. Μα, δεν μπορούσε να γίνει και διαφορετικά. «Η πραγματικότητα που ζει έξω από τη θεωρία, είναι ασύλληπτη». Η πραγματικότητα του ΠΑΣΟΚ έμεινε ασύλληπτη για πολλούς αριστερούς. Το κενό αυτό καλύφθηκε με τον δικό τους οπορτουνισμό. Να που βρίσκεται πραγματικά ο κεντρισμός. Σ’ αυτούς τους ίδιους και όχι στο ΠΑΣΟΚ.
Για να χαρακτηριστεί το ΠΑΣΟΚ, κεντριστικό, πρέπει να έχει ξεπεράσει πολιτικά τα στενά όρια των μικροαστικών επιδιώξεων, ή να είναι σε θέση να τα ξεπεράσει. Αυτό σημαίνει συγκεκριμένα ότι το ΠΑΣΟΚ είναι δυνατόν κάτω από ορισμένες συνθήκες να προχωρήσει στη σοσιαλιστική επανάσταση.
΄Εχουμε εξηγήσει ήδη γιατί πολιτικά το ΠΑΣΟΚ είναι ανίκανο να προχωρήσει στην επανάσταση. Αυτό που φαίνεται ολοκάθαρα δεν είναι η εξέλιξή του προς τον κεντρισμό, αλλά αντίθετα η σταθερή του υποταγή στις λειτουργίες και τα θεσμικά πλαίσια της αστικής κοινωνίας.
΄Οσο προχωράει η κρίση της αστικής κοινωνίας και βαθαίνει το αδιέξοδό της, όσο πλαταίνουν οι αγωνιστικές κινητοποιήσεις των μαζών, τόσο και περισσότερο το ΠΑΣΟΚ υποτάσσεται στη νομιμότητα του αστικού κράτους, τόσο πιο έντονα και θεαματικά πέφτει το «επαναστατικό» του μένος, τόσο πιο καθαρά αποκαλύπτεται η εχθρική του στάση απέναντι στις επαναστατικές ιδέες. Εδώ για μια φορά ακόμα επαληθεύονται τα παρακάτω βαθυστόχαστα λόγια του Μαρξ:
«Μα οι επαναστατικές απειλές των μικροαστών και των δημοκρατικών αντιπροσώπων τους είναι απλές απόπειρες εκφοβισμού του αντιπάλου. Και όταν πια έχουν χωθεί μέσα στο αδιέξοδο, όταν έχουν εκτεθεί τόσο πολύ που είναι αναγκασμένοι να πραγματοποιήσουν τις απειλές τους, τότε αυτό το κάνουν με διφορούμενο τρόπο, με τέτοιο τρόπο που περισσότερο απ’ όλα αποφεύγει τα μέσα για την πραγματοποίηση του σκοπού και ψάχνει να βρει προσχήματα για να υποταχτεί. Το εισαγωγικό σάλπισμα που προαναγγέλλει τη μάχη, σβήνει σ’ ένα λιγόψυχο μουρμουρητό μόλις έρθει η ώρα να αρχίσει η μάχη. Οι ηθοποιοί παύουν να παίρνουν στα σοβαρά τον εαυτό τους και η δράση του έργου ατονεί ολότελα, σαν εάν φουσκωμένο μπαλόνι που το τσιμπούν με βελόνι». (18η Μπρυμαίρ).
Στα ίδια αυτά λόγια κρύβεται η απάντηση, σχετικά με τον κεντρισμό του ΠΑΣΟΚ. Ένα κεντριστικό ρεύμα δεν αποφεύγει τα μέσα για την πραγματοποίηση του σκοπού, αλλά αντίθετα υπερτιμάει τα μέσα, στηρίζεται μόνο σ’ αυτά, υποτάσσεται σ’ αυτά.
Ο κεντρισμός είναι ο εμπειρισμός. Η πολιτική εκείνη που δεν νοιάζεται για αρχές και θυσιάζει τα πάντα στα μέσα, που φετιχοποιεί τη πρακτική δράση, αφήνεται στη διάθεση της αυθόρμητης κίνησης και πάλης, υποτάσσεται στη λογική της. Ένα κεντριστικό κόμμα δεν νοιώθει την ανάγκη της θεωρίας, την ανάγκη της αποσαφήνισης των στόχων του, αλλά πάνω σε γενικούς σκοπούς, αδίσταχτα ρίχνεται στη μάχη. «Ρίχνεται στο κολύμπι χωρίς ιδεολογικές αποσκευές και εγκαταλείπει τον εαυτό του στη διάθεση κάθε ρεύματος που συναντά».
Με άλλα λόγια ένα αριστερό κεντριστικό κόμμα, όσο και αν δεν έχει ξεκάθαρους επαναστατικούς στόχους, αλλά διφορούμενους, συγχυσμένους και γενικούς, δέχεται ωστόσο, την άμεση δράση των μαζών, τις επαναστατικές μεθόδους και τα μέσα που απορρέουν από την αντικειμενικότητα της ταξικής σύγκρουσης. Η εμπειρική του συμμετοχή σε όλα αυτά και η υποταγή του στους «κανόνες του παιχνιδιού» είναι τα χαρακτηριστικά της πολιτικής του. Ακριβώς γι’ αυτό είναι δυνατόν, κάτω από ορισμένες πολύ ευνοϊκές συνθήκες κορυφωμένης επαναστατικής ανόδου, να παρασυρθεί από το ρεύμα της επαναστατικής πλημμυρίδας στο αυλάκι της σοσιαλιστικής επανάστασης και να σπρωχτεί, χωρίς το ίδιο να έχει σαφή γνώση, στην εγκαθίδρυση της δικτατορίας του προλεταριάτου.
Τέτοια ιστορικά προηγούμενα κεντριστικών κομμάτων που έφτασαν στη σοσιαλιστική επανάσταση, έχουμε το Καστρικό κεντριστικό ρεύμα και του σταλινικού τύπου κεντριστικά κόμματα: Το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας και του Βιετνάμ.
Αστικός κομματικός μηχανισμός
ή
αστική δημοκρατία
Τέλος, η άποψη ότι το ΠΑΣΟΚ μπορεί να κερδηθεί από τις επαναστατικές δυνάμεις που δρουν μέσα του και να μετατραπεί έτσι σε επαναστατικό κόμμα (θέση, προϊόν της προηγούμενης) είναι εντελώς αστεία και η πιο χαρακτηριστική απόδειξη της μικροαστικής κατάπτωσης των εκφραστών της.
Να, πού σε οδηγεί στ’ αλήθεια, ένα οπορτουνιστικό λάθος αν θελήσεις να το δικαιολογήσεις, να εμβαθύνεις πάνω σ’ αυτό, να το «τραβήξεις ως τα άκρα» : Σε συμβιβασμούς πάνω σε ζητήματα αρχών, σε πλέρια ανικανότητα να διακρίνεις και να ξεχωρίσεις απλά πράγματα, σε ιστορική αμνησία και βαθιά ανοησία.
Επειδή ωστόσο το ζήτημα είναι σοβαρό, μολονότι συνολικά η ανάλυσή μας δίνει απάντηση σε τέτοιου είδους απόψεις, για να μην υπάρξει όμως θέση για παρερμηνείες, θα διατυπώσουμε πολύ σύντομα, έστω και αν δεν αποφύγουμε την κουραστική επανάληψη, μερικές ακόμα συμπληρωματικές θέσεις και παρατηρήσεις πάνω σ’ αυτό το συγκεκριμένο ζήτημα.
Όπως έχουμε αναφέρει, το ΠΑΣΟΚ είναι ένα ανομοιογενές και άμορφο σύνολο που συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία εκείνα που συνθέτουν την ταξική αστική κοινωνία. Συσσωρεύει το σύνολο των αντιφάσεών της. Συνεπώς, από την ίδια του τη φύση, το ΠΑΣΟΚ αναπαράγει στο εσωτερικό του το σύνολο των χαρακτηριστικών της αστικής κοινωνίας και βασικά την ταξική πάλη.
Απ’ αυτή την άποψη το ΠΑΣΟΚ είναι ιστορικά καταδικασμένο.
Σε γρήγορο, σχετικά, διάστημα θα πάψει να είναι αυτό που είναι, θα μετατραπεί σε ένα κυβερνητικό κόμμα αστικής διαχείρισης (!). Με την αναρρίχησή του στην κυβερνητική εξουσία (που δεν θα αργήσει) θα υποστεί ανατομική αλλοίωση, αν δεν τιναχτεί στον αέρα.
Ο ασυμφιλίωτος χαρακτήρας των εσωτερικών αντιθέσεων του ΠΑΣΟΚ γεννάει την αναγκαιότητα ενός μηχανισμού, το ίδιο όπως οι ταξικές αντιθέσεις μέσα σε μια κοινωνία γεννούν την αναγκαιότητα του κράτους.
Η άνοδος του μαζικού κινήματος θα δώσει μεγαλύτερη οξύτητα στους εσωτερικούς ανταγωνισμούς του ΠΑΣΟΚ, θα βαθύνει τις εσωτερικές διαιρέσεις του. Κάτω απ’ αυτή τη πίεση των εσωτερικών αντιφάσεων, των διαλυτικών του στοιχείων που είναι σύμφυτα με την ίδια του την ύπαρξη, η απαίτηση για την άνδρωση και ισχυροποίηση ενός μηχανισμού θα γίνεται όλο και μεγαλύτερη.
Η συγκρότηση ενός ισχυρού κομματικού μηχανισμού, κατά το πρότυπο του αστικού κράτους, είναι η μοναδική λύση που μπορεί να εγγυηθεί την πολιτική του ύπαρξη και συνέχεια.
Όπως δεν μπορεί να υπάρξει μια ταξική κοινωνία χωρίς κράτος, γιατί θα διαλυθεί μέσα στις αντιφάσεις της, έτσι δεν μπορεί να υπάρξει ένας πολιτικός οργανισμός που στηρίζεται στο ετερογενές σύνολο του λαού και συνθέτει τις ίδιες αντιφάσεις της αστικής κοινωνίας, δίχως έναν ισχυρό γραφειοκρατικό κομματικό μηχανισμό, το μόνο ικανό να δώσει μια ενιαία πολιτική και μια σταθερή συνέχεια.
Είναι γνωστό, ότι δίχως ενιαία πολιτική δεν μπορεί να υπάρξει πολιτικό κόμμα. Το ΠΑΣΟΚ, σαν σύνολο, δεν μπορεί να επεξεργαστεί μια ενιαία πολιτική. Για τον απλό λόγο ότι μια τέτοια πολιτική μπορεί να βγει μόνο από μια ενιαία τάξη. Λείπει απ’ το ΠΑΣΟΚ η κοινή ιδεολογική αναφορά, συνεπώς αφαιρείται η ικανότητα από το σύνολο των Τοπικών Οργανώσεων και των μελών του για συμμετοχή στην πολιτική επεξεργασία, για τον καθορισμό μιας ενιαίας πολιτικής και για την επιβολή και προώθηση πραγματικών δημοκρατικών διαδικασιών που θα εξασφάλιζαν την επαναστατική επιλογή και όχι τη γραφειοκρατική απορρόφηση.
Οι δημοκρατικές διαδικασίες που υπάρχουν στις οργανώσεις βάσης του ΠΑΣΟΚ (που δημαγωγικά προβάλλονται σαν απόδειξη της εσωτερικής του δημοκρατίας) δεν αποτελούν παρά το ανάλογο των αστικών κοινοβουλευτικών, δημοκρατικών θεσμών. Είναι η μικροαστική δημοκρατία, «οι υποτροπές της μικροαστικής έλλειψης χαρακτήρα, της διασποράς, του ατομικισμού, των μεταπτώσεων από τον ενθουσιασμό στην κατάπτωση».
Μια πραγματική δημοκρατική λειτουργία στο εσωτερικό ενός κόμματος απαιτεί, πρώτα απ’ όλα, τη συνειδητή συμμετοχή των μελών στην επεξεργασία της πολιτικής του γραμμής. Αυτό με τη σειρά του προϋποθέτει μια ενιαία βάση ιδεολογικής αναφοράς, ένα κοινό πολιτικό κριτήριο. Το ΠΑΣΟΚ δεν έχει το ταξικό σημείο αναφοράς. Μια κοινή ιδεολογική βάση. Αυτό είναι και το καθοριστικό σημείο που διαφοροποιεί το ΠΑΣΟΚ από το ΚΚΕ.
ΚΚΕ-ΠΑΣΟΚ
Το ΚΚΕ, μολονότι είναι ένα γραφειοκρατικά παγιωμένο και δομημένο κόμμα, στηρίζεται στο προλεταριάτο και δεν έχει ριζικά ξεκόψει από τις κομμουνιστικές αρχές που αποτελούν τα ιδεολογικά θεμέλια της τάξης του. Δηλαδή η ταξική του φύση τού προμηθεύει τη βάση της ενιαίας ιδεολογίας.
Εδώ ακριβώς εκδηλώνονται οι δικές του αντιφάσεις. Δηλαδή βγαίνουν από τη σύγκρουση που υπάρχει ανάμεσα στο συνολικό ιδεολογικό του πλαίσιο με το στενό της γραφειοκρατίας του. Σύγκρουση ανάμεσα στους ιστορικούς ορίζοντες της τάξης που εκπροσωπεί και στις στενές επιδιώξεις της γραφειοκρατίας αυτής της τάξης. Οι συγκρούσεις δηλαδή εκδηλώνονται πάνω σ’ ένα κοινό ιδεολογικό άξονα. Αυτό σημαίνει νόθευση της καθαρότητας αυτού του άξονα, διαπότισή του με στοιχεία της αστικής και μικροαστικής σκέψης, καθόλου όμως απόρριψής του. Με δύο λόγια το ΚΚΕ είναι ένα απόστημα της κομμουνιστικής ιδεολογίας.
Για όλους αυτούς τους λόγους το ΚΚΕ είναι αδύνατο να επιτρέψει στο εσωτερικό του οποιαδήποτε μορφή δημοκρατίας. Αν κάναμε για μια στιγμή την υπόθεση ότι το ΚΚΕ άνοιγε τις οργανώσεις του, όπως το ΠΑΣΟΚ, και επέτρεπε σ’ αυτές δημοκρατικές διαδικασίες, τότε αυτόματα θα έπαυαν να ισχύουν τα σημερινά κριτήρια επιλογής των μελών (ναι μεν γραφειοκρατικά, αλλά που ξεκινάνε από τη γενική παραδοχή των κομμουνιστικών αρχών) και το ίδιο θα έπαυε να είναι αυτό που είναι: Ένα σταλινικό εκφυλισμένο εργατικό κόμμα. Θα μεταβαλλόταν σ’ ένα κόμμα σοσιαλδημοκρατικού τύπου με έντονες ροπές αστικοποίησης.
Αν, πάλι, υποθέταμε ότι το ΚΚΕ δεν παραμόρφωνε γραφειοκρατικά την εσωτερική του ζωή και επέτρεπε στο εσωτερικό του υγιείς δημοκρατικές λειτουργίες, θεμελιωμένες όμως αυστηρά στις αρχές του Κομμουνισμού, τότε η γραφειοκρατική του γάγγραινα θα έχανε κάθε δύναμη και θα κατέρρεε.
Φυσικά κάτι τέτοιο είναι ουτοπία να πιστεύουμε ότι μπορεί να υπάρξει ποτέ στα ΚΚ. Αν κάναμε αυτή την υπόθεση, την κάναμε μόνο και μόνο για να δείξουμε τη διαφορετική φύση της γραφειοκρατίας του ΚΚΕ από εκείνη που αναπτύσσεται στο ΠΑΣΟΚ.
Ο γραφειοκρατικός μηχανισμός του ΠΑΣΟΚ ξεκινάει από άλλα αίτια. Σχηματίζεται από τα ετερογενή ταξικά στοιχεία που στεγάζει το ΠΑΣΟΚ. Είναι προϊόν των ασυμφιλίωτων αντιθέσεων αυτών των στοιχείων, της αδυναμίας τους να συνυπάρξουν, να έχουν μια κοινή πολιτική κατεύθυνση.
Η γραφειοκρατία του ΠΑΣΟΚ στέκεται υπεράνω των ταξικών αντιθέσεων και ο χαρακτήρας της, ως εκ τούτου, είναι καθαρά αστικός, ανεξάρτητα αν έχει ρεφορμιστικές επιδιώξεις. ΄Ενας βοναπαρτιστικός πολιτικός μηχανισμός δεν είναι, κατ’ ανάγκη, πάντα καθαρά αντιδραστικός. Μπορεί να εμφανιστεί με ρεφορμιστική κατεύθυνση και λαϊκιστικές τάσεις.
Αντίθετα η γραφειοκρατία του ΚΚΕ είναι προϊόν της εργατικής τάξης, βρίσκεται σε εξάρτηση μαζί της. Αν, συνεπώς, υπάρχει μια δυνατότητα να μετατραπεί το ΠΑΣΟΚ σε επαναστατικό με την ίδια λογική για το ΚΚΕ υπάρχουν πολύ περισσότερες. Στο κάτω-κάτω ο Φλωράκης, ακόμα και ολόκληρη η ΚΕ του ΚΚΕ, δεν έχουν τόσες εξουσίες που έχει ο Ανδρέας.
Φυσικά για το ΚΚΕ τα πράγματα είναι καθαρά. Η σταλινική γραφειοκρατία έχει δείξει πολλές φορές το αντεπαναστατικό της πρόσωπο.
Το ΠΑΣΟΚ, όμως, σαν νέος πολιτικός σχηματισμός, δεν έχει ακόμα καθαρά δείξει το δικό του, ακόμα πιο αντεπαναστατικό πρόσωπο. Το βρίσκουμε πολύ φυσικό, λοιπόν, πολλοί νέοι αγωνιστές να ελπίζουν στο ΠΑΣΟΚ. Παλιοί όμως αγωνιστές που μάλιστα έχουν περάσει από τον Τροτσκισμό, να βλέπουν στο ΠΑΣΟΚ μια επαναστατική προοπτική, αυτό όσο κι’ αν δεν είναι ανεξήγητο, είναι τουλάχιστον θλιβερό.
Η σταλινική γραφειοκρατική σκύλα δεν είναι χειρότερη από τη γραφειοκρατική Χάρυβδη του ΠΑΣΟΚ. Το να μη βλέπουμε την εσωτερική δόμηση του ΠΑΣΟΚ, αυτό σημαίνει εκτός των άλλων και τούτο: ότι εξομοιώνουμε γενικά τη γραφειοκρατία με το σταλινισμό. Να γιατί είναι το πιο επικίνδυνο πράγμα στην πολιτική να αναμασάς γενικούς τύπους δίχως, να εξετάσεις ποιο κοινωνικό περιεχόμενο έχουν.
Αντίθετα απ’ όλα τα παραπάνω σ’ ένα επαναστατικό κόμμα, επειδή ακριβώς λειτουργούν τα λενινιστικά κριτήρια επιλογής των μελών, εξασφαλίζεται τόσο η πραγματική δημοκρατία στο εσωτερικό του, όσο και η συνειδητή εφαρμογή των αποφάσεών του, απ’ όλα τα μέλη του. Σ’ ένα τέτοιο κόμμα το συνέδριο πραγματικά αποτελεί το ανώτατο όργανο του κόμματος, που στη βάση μιας ενιαίας ιδεολογίας καθορίζει την πολιτική του γραμμή, αποφασίζει τα ανώτερα όργανα του κόμματος και εκλέγει στην ηγεσία τα πιο ανεβασμένα και συνειδητά του στοιχεία. Αυτό σημαίνει ότι η ίδια η βάση βρίσκεται σε τέτοιο επίπεδο συνείδησης που έχει την ικανότητα μιας τέτοιας επιλογής. Μπορεί πραγματικά η βάση του ΠΑΣΟΚ να ανταπεξέλθει ποτέ σε τέτοιου είδους διαδικασίες;
Ανδρέας: Ο Βοναπάρτης
Γίνεται φανερό ότι η βάση του ΠΑΣΟΚ –οι ανοιχτές τοπικές οργανώσεις –δεν παρέχει κανένα περιθώριο επαναστατικής μετατροπής του. Οι ίδιες αυτές αδυναμίες και αντιφάσεις των οργάνων βάσης του ΠΑΣΟΚ είναι που αναπτύσσουν και εδραιώνουν ένα γραφειοκρατικό μηχανισμό αστικού χαρακτήρα, που στην κορυφή του θα βρίσκεται ο Βοναπάρτης πρόεδρος.
Η ίδια η ύπαρξη του ΠΑΣΟΚ είχε ανάγκη ένα Βοναπάρτη ηγέτη που θα στεκόταν υπεράνω των αντιθέσεων, θα εξασφάλιζε τη συνέχεια και θα έδινε στο ΠΑΣΟΚ το ανάλογο και αναγκαίο οργανωτικό περίβλημα. Δηλαδή θα προωθούσε την οικοδόμηση και την τελειοποίηση ενός βοναπαρτιστικού γραφειοκρατικού μηχανισμού. Αυτό το απαιτούσε η ίδια η ταξική ετερογένεια και αμορφία του ΠΑΣΟΚ.
Την κάλυψη αυτών των αναγκών ήρθε να εκπληρώσει ο Ανδρέας. Ο ρόλος του είναι καθαρά βοναπαρτιστικός και προωθεί μια τέτοια δομική διάρθρωση στο ΠΑΣΟΚ που αντιστοιχεί στον τύπο της προεδρικής δημοκρατίας, του αστικού κράτους. Ο ίδιος ο Ανδρέας είναι ανεξέλεγκτος και οι εξουσίες του απεριόριστες.
Με μια τέτοια δομική διάρθρωση οι δημοκρατικές λειτουργίες δεν εκπληρώνουν άλλον ρόλο απ’ αυτόν των κοινοβουλευτικών εκλογών: Την εκλογή της κυβέρνησης της γραφειοκρατικής μηχανής του ΠΑΣΟΚ.
Μια τέτοια μηχανή που στηρίζεται στην ίδια την αστική διάρθρωση της κοινωνίας αναπαράγει στο εσωτερικό της την κυρίαρχη ιδεολογία. Στέκεται υπεράνω των τάξεων και για τον λόγο αυτό υποτάσσεται στην κυρίαρχη τάξη. Μια τέτοια κομματική μηχανή δεν μπορεί με δημοκρατικό τρόπο να αλλάζει, το ίδιο όπως δεν μπορεί το αστικό κράτος.
Δεν μπορούν πάνω στην κοινοβουλευτική λογική του ΠΑΣΟΚ, πάνω στα αταξικά εσωτερικά του κριτήρια επιλογής, πάνω στα μικροαστικά πλαίσια της εσωτερικής του δημοκρατίας, να προωθηθούν αντιλήψεις που απαιτούν ριζικό ξέκομα απ’ όλα αυτά.
Να, γιατί η πολιτική για την επαναστατική μετατροπή του ΠΑΣΟΚ., σε οδηγεί στους ίδιους απαράδεκτους συμβιβασμούς με την πολιτική, που βλέπει τον σοσιαλισμό όχι μέσα από τη συντριβή του αστικού κράτους, αλλά από τον δημοκρατικό του μετασχηματισμό.
Δεν μας εκπλήσσει λοιπόν το γεγονός ότι όσοι έχουν αυτήν την άποψη, όχι μόνο δεν οξύνουν τις εσωτερικές αντιθέσεις του ΠΑΣΟΚ, αλλά αντίθετα επιδιώκουν να τις αμβλύνουν. Δεν επιδιώκουν τη διάλυση του ΠΑΣΟΚ και τη συσπείρωση των πιο αγωνιστικών του στοιχείων σ’ ένα ανεξάρτητο αγωνιστικό πόλο, αλλά την κατάκτησή του. ΄Ετσι οδηγούνται στη πράξη όχι μόνο στην υποστήριξη και προώθηση της πολιτικής του ΠΑΣΟΚ, αλλά και σε πλήρη οπορτουνιστική υποταγή και απορρόφησή τους από τον μηχανισμό του. Σταθερά πλέον επιδιώκουν, όπως οι μικροαστοί, να αποσπάσουν τα πολιτικά γεγονότα από την κοινωνική τους βάση, χαρακτηριστικό σημάδι ότι η σκέψη τους έχει αποκτήσει κοινές ρίζες με τη σκέψη του ΠΑΣΟΚ.
Δεκέμβρης 1975
Θα συνεχίσουμε με επόμενα κεφάλαια
ΟΛΑ τα κείμενα θα συγκεντρωθούν ΕΔΩ:
http://www.resaltomag.gr/forum/viewtopic.php?t=7599