Εισαγωγικό Σημείωμα
Ο Τάκης Φωτόπουλος, σε ένα κεντρικής σημασίας άρθρο πολυεπίπεδης οικονομικής και πολιτικής ανάλυσης, αναφέρεται σχεδόν σε όλα τα σημαντικά ζητήματα της περιόδου που διανύουμε και κυρίως προσπαθεί να δώσει απαντήσεις σε κρίσιμα ερωτήματα, όπως:
- Ποιο είναι το διακύβευμα της σύγκρουσης της υπερεθνικής ελίτ (Υ/Ε) με τη Ρωσία στην Ουκρανία και ποιες οι συνέπειες από μια ενδεχόμενη (άμεση ή έμμεση) ήττα της Υ/Ε;
- Πώς φτάσαμε στην νέα αμερικάνικη κυριαρχία επί των ευρωπαϊκών διεθνικών ελίτ στο πλαίσιο της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης;
- Γιατί η υπερεθνική ελίτ «μισεί» τόσο την Ρωσία; Ποιος είναι τελικά ο ρόλος της Κίνας και των «συμμαχικών» της κρατών εντός της Νέας Διεθνούς Τάξης (ΝΔΤ); Μπορούν να αποτελέσουν πράγματι έναν εναλλακτικό —προς τη Δύση— πόλο;
- Σε τι συνίσταται η νέα πολυεπίπεδη κρίση του συστήματος της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης;
- Γιατί βρίσκονται στο στόχαστρο της υπερεθνικής ελίτ οι λαϊκές αντιδράσεις και λαϊκά κινήματα εθνικής κυριαρχίας (ή τα νεο-εθνικιστικά κινήματα), που αποτελούν τον «απρόβλεπτο παράγοντα» σήμερα;
Σ. Μ.
Πού πάει η Νέα Διεθνής Τάξη (ΝΔΤ) της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης;
Μέχρι σχεδόν τις αρχές αυτού του αιώνα (που σηματοδοτούσε και μια νέα χιλιετία) φαινόταν ότι η Νέα Διεθνής Τάξη της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης (ΝΔΤ) είχε παγιωθεί για καλά στον καπιταλιστικό κόσμο και επομένως και στη Γη ολόκληρη, που σήμερα, άμεσα ή έμμεσα, είναι πια καπιταλιστική—εκτός από μικροεξαιρέσεις τύπου Β. Κορέας, που είναι περισσότερο απολιθώματα του παρελθόντος παρά τα σημάδια του μέλλοντος το οποίο ανατέλλει. Και αυτό γιατί η καπιταλιστική οικονομία της αγοράς (με διάφορες παραλλαγές) είναι σήμερα κυρίαρχη παντού, από τη Δύση μέχρι την Ανατολή και από τον Βορρά στον Νότο.
Και
αυτό, παρά τις διάφορες παραλλαγές που ουσιαστικά απλά παριστάνουν ότι
εκφράζουν ένα εναλλακτικό κοινωνικο-οικονομικό σύστημα (συνήθως κάποιο
κατάλοιπο κοινωνικού πειραματισμού όπως η σημερινή «κομουνιστική» Κίνα).
Πράγμα βέβαια που είναι αδύνατο όταν η οικονομία μιας χώρας είναι
πλήρως ενσωματωμένη στην παγκόσμια οικονομία της αγοράς και επομένως
είναι οι διεθνείς επενδύσεις και το εξωτερικό εμπόριο (δηλαδή βασικά οι
πολυεθνικές επιχειρήσεις) τα οποία παίζουν, άμεσα ή έμμεσα, καθοριστικό
ρόλο στον τρόπο κατανομής των παραγωγικών πόρων της (όπως βασικά γίνεται
ακόμη και στην «κομουνιστική» Κίνα). Δεν είναι λοιπόν περίεργος ο
«μεσοβέζικος» ρόλος της Κίνας στη σύγκρουση μεταξύ των ΝΑΤΟϊκών χωρών
της καπιταλιστικής Δύσης και της (μη ΝΑΤΟϊκής) Ρωσίας – που όλες όμως
είναι βέβαια κατά βάση παραλλαγές της καπιταλιστικής οικονομίας της
αγοράς1.
Το
ίδιο βέβαια ισχύει, με κάποιες παραλλαγές, ακόμα και σε χώρες σαν τη
Ρωσία του Πούτιν, η οποία μικρή σχέση έχει (από κοινωνικο-οικονoμική
άποψη) με την ΕΣΣΔ (Σοβιετική Ένωση), έστω και αν η παρούσα σύγκρουση
μεταξύ Δύσης (όπως εκπροσωπείται από το ΝΑΤΟ, ΕΕ κ.λπ.) και της ρωσικής
ηγεσίας θα μπορούσε να φτάσει τελικά ακόμη και σε πολεμική σύγκρουση.
Όμως, οι πολεμικές συγκρούσεις πάντα χαρακτήριζαν, ιδιαίτερα στην
καπιταλιστική περίοδο, μια παγκόσμια οικονομία η οποία θεμελιώνεται στην
οικονομία της αγοράς. Δηλαδή μiα οικονομία που βασική της αρχή είναι
ότι η κατανομή των παραγωγικών πόρων γίνεται με βάση τους «νόμους της
αγοράς», οι οποίοι καθιερώνουν βέβαια τον ανταγωνισμό και το «δίκαιο του
ισχυρότερου»… Με άλλα λόγια, σήμερα δεν έχουμε πια μια σύγκρουση μεταξύ
διαφορετικών κοινωνικο-οικονομικών καθεστώτων (και επομένως
συστημάτων), όπως συνέβαινε στην περίοδο του Ψυχρού Πολέμου, αλλά απλώς
τις συνήθεις συγκρούσεις μεταξύ καπιταλιστικών κρατών, βασικά για το
μοίρασμα των αγορών, όπως άλλωστε πάντα συνέβαινε μετά τη Βιομηχανική
Επανάσταση.
Εντούτοις,
τα τελευταία ιδιαίτερα χρόνια έγινε φανερό ότι οι αμερικανικές
Πολυεθνικές έχουν κατορθώσει τελικά να επιβάλλουν την πρωτοκαθεδρία τους
έναντι κυρίως των ευρωπαϊκών (όπως εκφράζονταν βασικά από τον
γερμανο-γαλλικό άξονα στην ΕΕ), σηματοδοτώντας μια γενική αναδιάταξη της
Νέας Διεθνούς Τάξης
(ΝΔΤ). Πράγμα που δυνητικά θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια ιστορική
καμπή —ουσιαστικά την πρώτη μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και τη
συνακόλουθη καθιέρωση της δυτικής επικυριαρχίας που ηγεμονεύονταν αρχικά
από την Αμερικανική ελίτ, με κομπάρσους τα έθνη-κράτη του ΝΑΤΟ, τα
οποία είχαν υποστεί κυρίως το κόστος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, στο ίδιο
το έδαφός τους. Και αυτό σε αντίθεση με το αμερικανικό κεφάλαιο που
απλά προσπαθούσε να αναστηλώσει τα καπιταλιστικά κράτη κυρίως στην
Ευρώπη τα οποία είχαν υποστεί το μεγαλύτερο κόστος του πιο καταστροφικού
Παγκόσμιου Πολέμου!
Το
ενδιάμεσο δηλαδή στάδιο με την ίδρυση της ΕΕ κ.λπ. ήταν απλώς ένα
προστάδιο πριν την καθιέρωση της Νέας Διεθνούς Τάξης (ΝΔΤ), που
ηγεμονευόταν τα τελευταία ιδιαίτερα χρόνια από την Υπερεθνική Ελίτ,
δηλαδή την ελίτ του διεθνούς κεφαλαίου, ανεξάρτητα από εθνικούς
προσανατολισμούς οι οποίοι ήδη είχαν αρχίσει να εξαφανίζονται σταδιακά
στις ανώτερες κλίμακες της Υ/Ε. Κάποιοι είχαν αρχίσει ακόμη και να
μιλούν για πολυπολική Υπερεθνική Ελίτ του κεφαλαίου, όπου απλά το
αγγλο-αμερικανικό κεφάλαιο θα έπαιζε τον πρωτεύοντα ρόλο στην νέα αυτή
ελίτ, ενώ ρόλο «υπασπιστού» θα έπαιζε βασικά ο γερμανο-γαλλικός άξονας
στην Ευρώπη. Όμως, η βαθμιαία παρακμή του αγγλικού κεφαλαίου και η
παράλληλη άνοδος του γερμανικού, μέσα στη νέα Υπερεθνική Ελίτ (η οποία
δημιουργήθηκε από τη δεκαετία του ΄80 και μετά), οδήγησε τελικά στη Νέα
Διεθνή Τάξη της Νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, όπου τον ηγεμονικό
ρόλο άρχισε βαθμιαία να παίζουν οι αμερικανικές Πολυεθνικές, σε βάρος
ακόμη και του γαλλο-γερμανικού άξονα που άρχισε να καταρρέει. Ήδη
γερμανικές πολυεθνικές ανακοινώθηκε ότι μετακομίζουν στις ΗΠΑ2,
το δε καθαρό όργανο της Υ/Ε στη Γαλλία (ο άγνωστος στον Γαλλικό λαό
Μακρόν, που τον διόρισε η Υ/Ε σαν τον «κηπουρό» της) έχει φέρει σε
μεγάλη κρίση τη γαλλική ελίτ, η οποία είναι αμφίβολο πώς, ακόμη και εάν,
θα την ξεπεράσει3!
Ήταν
δηλαδή αυτή η αναδιάρθρωση του διεθνούς κεφαλαίου που τα τελευταία
χρόνια οδηγεί σε μια γενική αναδιάταξη—γεγονός που έχει αναπόφευκτα
κρίσιμες πολιτικές συνέπειες, οι οποίες εκδηλώθηκαν ιδιαίτερα με την
απόπειρα καταποντισμού του ρωσικού παράγοντα, ο οποίος, μετά την
κατάρρευση της ΕΣΣΔ, προσπάθησε (όπως περίπου έκανε και κάνει και ο
κινεζικός παράγοντας) να ελέγξει σημαντικό τμήμα της παγκόσμιας αγοράς.
Και αυτό, χωρίς να καταλαβαίνει (ή να προσποιείται ότι δεν καταλαβαίνει)
ότι είναι η Υπερεθνική Ελίτ του κεφαλαίου (στην οποία δεν μετέχουν
βέβαια κρατικοί καπιταλισμοί τύπου Κίνας ή ψευτο-κρατικοί τύπου Ρωσίας)
αυτή που πραγματικά κυβερνά τη ΝΔΤ και η οποία, σε τελική ανάλυση,
διαφεντεύει πραγματικά τις τύχες μας4…
Ποια
είναι όμως τα αίτια της άκρως πιθανής (τη στιγμή αυτή) ριζικής αλλαγής;
Και αυτό τη στιγμή μάλιστα που φαινόταν ότι το σχέδιο της αμερικανικής
ελίτ (ήδη από το τέλος του Β’ ΠΠ) ήταν να βοηθήσει την ανόρθωση του
βαριά άρρωστου Ευρωπαϊκού καπιταλισμού (μέσα από την Ευρωπαϊκή Ένωση
βασικά και του βρετανικού δορυφόρου των ΗΠΑ);
Κατά τη γνώμη μου, ήταν η ταυτόχρονη πολυεπίπεδη κρίση της Υπερεθνικής Ελίτ (που φαινόταν τελευταία ότι είχε περιέλθει υπό την ηγεμονία ιδιαίτερα του αμερικανικού κεφαλαίου), στο οικονομικό, το πολιτικό και το προπαγανδιστικό επίπεδο, το γεγονός που έχει οδηγήσει τη στιγμή αυτή σε μια βαθιά κρίση την Υ/Ε, η οποία κάλλιστα θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια νέα οικονομική κρίση, πολύ βαθύτερη αυτής του 2008.
- Η oικονομική κρίση της Υπερεθνικής Ελίτ
Τον περασμένο μήνα μια νέα οικονομική κρίση φαινόταν ότι ήταν στα σκαριά με δύο αμερικανικές τράπεζες να καταρρέουν, σηματοδοτώντας τη μεγαλύτερη τραπεζική κρίση από το 2008, η οποία, όμως, τελικά, χάρη στην άμεση επέμβαση της οικονομικής ελίτ (ίσως προσωρινά μόνο) αποφεύχθηκε. Και οι δυο τράπεζες είχαν δεσμούς με την τεχνολογική βιομηχανία, η οποία βρισκόταν σε κρίση λόγω της απότομης πτώσης των «κρυπτο-νομισμάτων». Παράλληλα, η απόφαση του ΟΠΕΚ για μείωση της παραγωγής πετρελαίου συνέβαλε στην παγκόσμια ανησυχία για το «τσουνάμι» επιπτώσεων παγκοσμίως υπό τον φόβο μιας νέας πετρελαϊκής κρίσης. Το κυριότερο όμως στοιχείο της κρίσης είναι η άνοδος του πληθωρισμού στα καπιταλιστικά κέντρα, που ήδη έχει οδηγήσει σε υψηλά επιτόκια, όπως τη δεκαετία του 1980, με πιθανές μεγάλες οικονομικές επιπτώσεις στο μέλλον.
- Η πολιτική κρίση
Η
γαλλική εξέγερση ενάντια στον κύριο εκπρόσωπο της ΝΔΤ (Μακρόν) και η
δίωξη Τραμπ είναι οι αλληλένδετες κρίσεις που προκάλεσε η Υ/Ε, για να
συντρίψει κάθε αντίσταση εναντίον της και να επιβάλλει τον απόλυτο
πολιτικό έλεγχό της, πέρα βέβαια από τον οικονομικό. Ο μέγας εχθρός στην
εποχή της ΝΔΤ δεν είναι όπως παλιά, ο κομουνιστικός, ο οποίος
κατέρρευσε μαζί με την κατάρρευση της ΕΣΣΔ και την αντίστοιχη κατάρρευση
των κομουνιστικών καθεστώτων στην Ανατολική Ευρώπη κ.λπ.
Ο
Μέγας εχθρός για το σύστημα σήμερα είναι ο εθνικισμός, που παίρνει μια
νέα μορφή στην εποχή της ΝΔΤ της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης. Και
αυτό γιατί στη σημερινή εποχή τα πραγματικά απελευθερωτικά κινήματα
είναι αυτά που παλεύουν για τη ρήξη με την ΝΔΤ της νεοφιλελεύθερης
παγκοσμιοποίησης, σαν πρώτο βήμα (ή σαν αναγκαία προϋπόθεση) για την
κοινωνική απελευθέρωση. Δεν
είναι λοιπόν περίεργο ότι στο στόχαστρο δεν είναι πια, όπως παλιά, τα
κομουνιστικά κινήματα κάθε είδους (που σήμερα μάλιστα κατά βάση
συμπλέουν με τη ΝΔΤ). Και αυτό γιατί αντί να παλεύουν για την ανατροπή
της Νέας Διεθνούς Τάξης σαν αναγκαία προϋπόθεση για
την κοινωνική αλλαγή, παλεύουν υποτίθεται για την κοινωνική αλλαγή
χωρίς καν να θέτουν θέμα πάλης κατά της ΝΔΤ. Όμως αν παρόμοιος αγώνας
είχε νόημα στην εποχή προ της ΝΔΤ, φυσικά είναι αποπροσανατολιστικός
σήμερα, αφού στην εποχή της παγκοσμιοποίησης δεν νοείται βέβαια
απελευθερωτικός αγώνας χωρίς το σπάσιμο των δεσμών με τη Νέα Διεθνή
Τάξη. Δεν είναι λοιπόν περίεργο ότι σήμερα ο μεγαλύτερος εχθρός της ΝΔΤ
είναι τα εθνικο-απελευθερωτικά κινήματα σαν αυτά που περιγράφω (με όλες
βέβαια τις αντιφάσεις και τις ασυνέπειες των πολιτικών ηγεσιών τους) και
όχι βέβαια τα δήθεν «προοδευτικά» κινήματα που είχαν ιδρυθεί πριν τη
ΝΔΤ (κομουνιστικά, Μελανσόν στη Γαλλία κ.λπ.). Αντίστοιχα, στο στόχαστρο
της ΝΔΤ σήμερα είναι τα (νέο)εθνικιστικά κόμματα κάθε είδους! 5
3. Η καθοριστική κρίση προπαγάνδας σε σχέση με τον πόλεμο στην Ουκρανία
Στο
πολιτικό επίπεδο (αλλά με μια βαθύτερη έννοια του «πολιτικού») ανήκει
και η ιδεολογική κρίση σε σχέση με τον πόλεμο στην Ουκρανία. Είναι
φανερό ότι με την μονοπωλιακή πια δύναμη που ασκεί η Υπερεθνική Ελίτ στα
παγκόσμια ΜΜΕ ήταν σχετικά εύκολο να «πείσει» την διεθνή κοινή γνώμη
ότι η Ρωσία ήταν υπεύθυνη για τον πόλεμο στην Ουκρανία και για όλα τα
δεινά που επακολούθησαν και συνεχίζονται. Με μια μαζική πλύση εγκέφαλου
που παρόμοιά της δεν έχει δει ο κόσμος σε πλανητικό επίπεδο, υπαίτιος
για την κρίση στην Ουκρανία και τον επακολουθήσαντα πόλεμο ήταν η ρωσική
ελίτ, η οποία διέταξε την «εισβολή» στην Ουκρανία.
Έτσι, η Υ/Ε, εκμεταλλευόμενη το γεγονός ότι η διεθνής κοινή γνώμη είναι απόλυτα χειραγωγήσιμη από
αυτή (λόγω του απόλυτου ελέγχου της πληροφόρησης που έχει εξασφαλίσει),
επέβαλε τη «μαύρη προπαγάνδα» ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία τον
Φεβρουάριο του 2022 ήταν αποτέλεσμα της …ρωσικής βουλιμίας που εξέφραζε ο
Πούτιν να επεκτείνει τη ρωσική επικράτεια! Και αυτό, σε ένα κοινό που
δεν είχε ιδέα από το τι είχε προηγηθεί στην Ουκρανία, ότι δηλαδή από το
2014 και μετά (όταν η Υ/Ε ανέτρεψε με πραξικόπημα τον εκλεγέντα ηγέτη
της Ουκρανίας και στη συνέχεια προώθησε τα καθαρά φασιστικά τάγματα που
στον Β’ ΠΠ είχαν ταχθεί με τους Ναζί) και επέβαλε μια «ηγεσία» από
μαριονέτες τύπου ανεκδιήγητου Ζελένσκι. Το δυτικό κοινό το οποίο
«μορφώνεται» πια μόνο με τη μαύρη προπαγάνδα της Υ/Ε μέσω της τηλεόρασης
—που ελέγχουν οι διάφοροι «Μητσοτάκηδες» ανά χώρα— πρόβαλε βέβαια μόνο
τη μαύρη προπαγάνδα της Υ/Ε, την οποία υιοθέτησαν φυσικά και άσημοι
αριβίστες από τον καλλιτεχνικό κ.λπ. χώρο, οι οποίοι έτσι βρήκαν εύκολη
μαζική πρόσβαση στην τηλεόραση6, το μαζικό δηλαδή μέσο διαμόρφωσης της κοινής γνώμης σήμερα…
Όμως,
η μαζική προπαγάνδα δεν ήταν βέβαια πια αρκετή για να πείθει τις
«μάζες», παρά μόνο στον βαθμό που τα «θεάματα» συνοδευόντουσαν και από
«άρτον», κατά το παλιό γνωμικό. Από τη στιγμή όμως που η οικονομική
κρίση άρχισε να χειροτερεύει, με τον πληθωρισμό να επιταχύνεται, την
ανεργία να μεγαλώνει (την οποία βέβαια αύξανε περισσότερο η μαζική
μετανάστευση την οποία επί χρόνια καλλιεργούσε η Υπερεθνική Ελίτ για τον
καλύτερο έλεγχο της εργασίας), τα επιτόκια δανεισμού άρχισαν να
αυξάνουν και οι πραγματικοί μισθοί (δηλ. η αγοραστική δύναμη των μισθών)
άρχισε να πέφτει, τότε άρχισαν και οι λαοί να βάζουν ερωτήματα στις
ηγεσίες τους σε σχέση με τα υπέρογκα έξοδα στα οποία υποβάλλονταν
αναγκαστικά, για να κάνει η Υ/Ε τον πόλεμό «της» στην Ουκρανία. Μία
πελώρια κρίση της μαζικής προπαγάνδας της Υ/Ε ξεκίνησε, που σήμερα κάνει
σχεδόν αδύνατη τη συνέχιση του πολέμου της. Και αυτό τη στιγμή ακριβώς
που η Υ/Ε δικαιολογημένα πίστευε ότι είχε γονατίσει πια την ρωσική ελίτ
και ότι ήταν θέμα χρόνου η εγκαθίδρυση μιας Νέας Διεθνούς Τάξης απόλυτης
κυριαρχίας της Υ/Ε!
Με άλλα λόγια, η προδιαγραφόμενη πια ήττα της Υ/Ε στην Ουκρανία (ανεξάρτητα από ποια ακριβώς μορφή θα πάρει),
τη στιγμή που η νίκη της –στη Δύση τουλάχιστον– φαινόταν θέμα χρόνου,
αλλάζει γενικότερα τη ΝΔΤ και τις προοπτικές της. Γι’ αυτό και το 2023
θα είναι καθοριστικό για τη ΝΔΤ. Είτε η Υ/Ε θα επιβάλλει τη θέλησή της
στη Ρωσία (και μέσω αυτής στον κόσμο ολόκληρο) είτε θα ηττηθεί στην
Ουκρανία και θ’ αναγκαστεί να δεχτεί κάποια λύση που έμμεσα θα δικαιώνει
όχι μόνο τη ρωσική ελίτ, αλλά και τον Ρωσικό λαό που τη στηρίζει, παρά
τη λυσσώδη δυτική προπαγάνδα.
Πράγμα που βέβαια θα έχει βαρυσήμαντες συνέπειες για τη ΝΔΤ, στην οποία
θα βάζει δυναμίτιδα (σε αντίθεση βέβαια με τις ψευτο-λύσεις της
ρεφορμιστικής «Αριστεράς» για συμμαχίες αντιστεκόμενων λαών, εντός της
ΝΔΤ – Κινέζοι, Ινδοί, μέχρι και Σαουδάραβες αναφέρονται!).
Μόνο επομένως μια παρόμοια καθοριστική νίκη των λαών στην Ουκρανία θα μπορούσε να οδηγήσει πράγματι σε μια Νέα Διεθνή Τάξη των λαών,
και είναι αυτή η πιθανότητα που πραγματικά τρέμει η Υ/Ε, σε αντίθεση με
τις ανοησίες κυρίως της ρεφορμιστικής «Αριστεράς», αλλά όχι μόνο, για
τις «προοδευτικές» ηγεσίες στην Κίνα και τον Τρίτο Κόσμο γενικότερα, που
προφανώς είναι εντελώς εκτός τόπου και χρόνου (όχι για πρώτη φορά
βέβαια στην ιστορία της!)…
Τάκης Φωτόπουλος, 17 Απρίλη 2023
1 βλ. Τάκης Φωτόπουλος, The New World Order in Action (Progressive Press, 2016)
2 Βλ. “German companies plan more US investment in 2023-survey», Reuters, 8/2/2023 και
Klaus Ulrich, “Is German industry migrating to the US?”, DW, 18/3/2023
διαδικτυακά: https://www.dw.com/en/is–german–industry–migrating–to–the–us/a-65031130 [Ανακτήθηκε 18/4/2023]
3 βλ. «Ανακοίνωση του ΜΕΚΕΑ: Η Γαλλία σε σταυροδρόμι»
4 Βλ. Τάκης Φωτόπουλος, Η Ρωσία σε σταυροδρόμι», ελληνική μετάφραση στον ιστότοπο Αντιπαγκοσμιοποίηση – Αυτοδυναμία – Περιεκτική Δημοκρατία (30/11/2014), Pravda.ru & The International Journal of Inclusive Democracy (20/11/2014) & Global Research (21/11/2014) και
βλ. και «Ανακοίνωση ΜΕΚΕΑ: Ρωσία και Ουκρανία στην Παγκοσμιοποιημένη Οικονομία της Αγοράς»
5 βλ. Τάκης Φωτόπουλος, The New World Order in Action (Progressive Press, 2016)
6 Βλ. σχόλιο «Η Νατοϊκή ΕΡΤ και ‘ένα τραγούδι για την Ουκρανία’», ιστότοπος Αντιπαγκοσμιοποίηση – Αυτοδυναμία – Περιεκτική Δημοκρατία, 01/04/2022
