Πρέπει να νιώθω χαρούμενος. Καλά το είχα καταλάβει. Ολόκληρο το Κεφάλαιο 5 του βιβλίου «Καπιταλισμός, Μόνο» είναι μια έκθεση της αυξανόμενης εμπορευματοποίησης πάντων, συμπεριλαμβανομένου του ελεύθερου χρόνου μας και της καθημερινής ζωής μας. Σε συνομιλία του περασμένου Νοεμβρίου με το περιοδικό Forbes, είπα ότι ένα πανευρωπαϊκό πρωτάθλημα ποδοσφαίρου είναι αναπόφευκτο: οι σύλλογοι λειτουργούν ως καθαροί μηχανισμοί δημιουργίας χρημάτων, υπάρχουν τεράστια δυνητική κερδοφορία, και τα κορυφαία ποδοσφαιρικά κλαμπ θα επιδιώξουν να αποκλείσουν τους μικρότερους και κυρίως θα επιδιώξουν να παίζουν εναντίον εξίσου ισχυρών ομάδων. Σκέφτηκα επίσης ότι είναι θέμα χρόνου μέχρι να πεθάνει το ποδόσφαιρο των εθνικών διοργανώσεων.
Οι ιδιοκτήτες των κλαμπ δεν θέλουν να εκθέσουν παίκτες για τους οποίους έχουν πληρώσει εκατομμύρια ευρώ σε περιττό κόπο και πιθανές βλάβες, όταν παίζουν σε παιχνίδια που δεν έχουν σημασία και δεν τους αποφέρουν τίποτα οικονομικά. Γιατί περιμένουμε ότι ορισμένα μέρη της ζωής μας δεν θα γίνουν πλήρως εμπορευματοποιημένα, τη στιγμή που όλα τα άλλα είναι, και εμείς οι ίδιοι ανυπόμονα συμμετέχουμε σε αυτήν την τεράστια εμπορευματοποίηση; Το κάνουμε νοικιάζοντας τα σπίτια, τα αυτοκίνητά μας, υπογράφοντας συμβάσεις NDA (στμ. συμβάσεις μη – αποκάλυψης). Με τις τελευταίες, πουλάμε το δικαίωμά μας στον ελεύθερο λόγο – στη σωστή βεβαίως τιμή.
Είναι καθόλου καλύτερο από αυτά το ποδόσφαιρο; Η απάντηση είναι “όχι”. Είναι ακριβώς αυτό που θέλουμε να είναι: εμπορευματοποιείται στο έπακρο. Κάνει ακριβώς αυτό που απαιτεί η αδιάκοπη επέκταση του υπερ-εμπορευματοποιημένου καπιταλισμού.
Πρέπει λοιπόν να σταματήσουμε να διαμαρτυρόμαστε;
Ίσως. Αλλά ακόμα κι αν το κάνουμε αυτό, δεν μπορούμε να μην συνειδητοποιούμε ότι αυτό που προτείνουν οι δώδεκα σύλλογοι αποτελεί ένα κβαντικό άλμα σε αυτήν τη θλιβερή (και σε ένα βαθμό επαίσχυντη) κατεύθυνση. Ενώ η αυξανόμενη εμπορευματοποίηση του ποδοσφαίρου συνεχιζόταν επί δεκαετίες, το ποδόσφαιρο προσπάθησε, τουλάχιστον τυπικά, να διατηρήσει την ψευδαίσθηση ότι επιτρέπει οποιοδήποτε αποτέλεσμα. Ακόμα και όταν το Champions League (CL) άλλαξε τη μορφή του και σταμάτησε η εκπροσώπηση επί ίσοις όροις όλων των πρωταθλημάτων των ευρωπαϊκών χωρών, κατανέμοντας περισσότερες θέσεις στα κορυφαία πρωταθλήματα, δεν έκλεισε εντελώς αυτή την πόρτα. Μικρά κλαμπ σε μεγάλα πρωταθλήματα θα μπορούσαν ακόμα να ελπίζουν να φτάσουν στο CL μέσω καλών επιδόσεων στο εντός έδρας πρωτάθλημα. μεγάλα σωματεία σε μικρά πρωταθλήματα θα μπορούσαν ακόμη να ελπίζουν, ότι, μετά από πολλούς εξαντλητικούς προκριματικούς, θα μπορούσαν να φτάσουν στο CL. Η πόρτα έκλεισε σε μεγάλο βαθμό για έναν ίσο ανταγωνισμό μεταξύ μεγάλων και μικρών συλλόγων, αλλά όχι εντελώς.
Τώρα, η πόρτα είναι σφραγισμένη ολοκληρωτικά. Θα έχουμε 12 ή 16 ή 18 ομάδες να ανταγωνίζονται για πάντα μεταξύ τους, χωρίς φόβο υποβιβασμού και χωρίς κίνητρα, ή μάλλον δυνατότητα, για οποιονδήποτε άλλον να μπει σε αυτό το αυτοκρατορικό πρωτάθλημα. Είναι περιττό ακόμη και να επισημάνουμε πόσο μακριά είναι αυτό που σήμαινε το ποδόσφαιρο τον περασμένο αιώνα, πιο συγκεκριμένα από τις ίδιες τις μορφές που έπαιρναν οι διεθνείς διοργανώσεις και τα παγκόσμια κύπελλα. Ήταν συχνά το μέσο για να εκπληρωθούν πολιτικοί, κοινωνικοί, οικονομικοί ή εθνικοί στόχοι. Ήταν ο τόπος συνάντησης όταν όλοι οι άλλοι δημόσιοι χώροι έκλεισαν. Ήταν το μέρος όπου θα μπορούσες να φωνάξεις αντικυβερνητικά συνθήματα, ενώ αλλού θα σε κυνηγούσε η αστυνομία ή θα σε έριχναν φυλακή. Ήταν ένα μέρος για κοινωνική κινητικότητα αν ήσασταν παίκτης, ή για κοινωνικό ανακάτεμα αν ήσασταν στην εξέδρα. Ήταν ένα μέρος όπου οι άνθρωποι θα στέκονταν για μερικές ώρες κάτω από τη βροχή ή το χιόνι για να παρακολουθήσουν τους παίκτες που αγαπούσαν. Το άθλημα δημιούργησε όχι μόνο σπουδαίους ποδοσφαιριστές, αλλά και αξιόλογους ανθρώπους με προσωπικότητα, με απόψεις και πεποιθήσεις. Ο Μαραντόνα δεν ήταν μόνο σπουδαίος γιατί σκόραρε πολλά καταπληκτικά γκολ (συμπεριλαμβανομένου του χεριού του) αλλά γιατί αρνήθηκε να το βουλώσει, ώστε να παίξει το παιχνίδι της ακραίας εμπορευματοποίησης όπου οι παίκτες πληρώνονται για να τρέχουν μόνο και να μην εκφράζουν ποτέ καμία γνώμη. Όταν είναι αγωνιστικά πρότυπα, μόνο όμως κατά τον τρόπο των αγωνιστικών αυτοκινήτων.
Η έναρξη της Super League βάζει επίσημο τέλος σε όλα αυτά. Πράγματι, επισημαίνει το στάδιο στο οποίο το ποδόσφαιρο έχει δυστυχώς περιέλθει. Δεν είναι όμως κάτι που έρχεται από το πουθενά, δεν είναι κάτι απροσδόκητο. Είναι απλώς μια πολύ προβλεπόμενη και αναμενόμενη καταιγίδα. Θα έχουμε, όπως στο τένις, ένα πρωτάθλημα ρομπότ, που θα ελέγχεται από τη διεθνή κλεπτοκρατία του πλούτου. Θα παίζουν μόνο σε επιλεγμένες χώρες (τέσσερις στην περίπτωση του τένις, τρεις ή τέσσερις στο ποδόσφαιρο), σε επιλεγμένα γήπεδα, μπροστά σε επιλεγμένα ακροατήρια, και θα επιτρέπεται να λένε μόνο αφόρητες κοινοτυπίες. Θα είναι το τέλος του ποδοσφαίρου στη μορφή τουλάχιστον που προσπάθησε να είναι για περισσότερο από έναν αιώνα. Θα είναι ένα είδος παιχνιδιού που μπορούμε να παίξουμε στους υπολογιστές μας, με παίκτες που απλώς θα μοιάζουν ζωντανοί.
Πηγή: Global Inequality
Μετάφραση: antapocrisis
Ο Branko Milanovic είναι σερβοαμερικανός οικονομολόγος, ανώτερος ερευνητής του Κέντρου Μελετών Εισοδήματος στο Λουξεμβούργο και επισκέπτης καθηγητής στο Κέντρο Μεταπτυχιακών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Πόλης της Νέας Υόρκης. Διετέλεσε επικεφαλής οικονομολόγος του τμήματος ερευνών της Παγκόσμιας Τράπεζας και επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Μέρυλαντ και στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins.
