Του Γιάννη Παπαμιχαήλ*
Οι υπήκοοι σε όλο τον πολιτισμένο δημοκρατικό δυτικό κόσμο, πολύ ταράχτηκαν. Άλλοι πιο συντηρητικοί, πατριωτικά ευαισθητοποιημένοι, είδαν στην εκλογή του νέου πλανητάρχη φως - πολύ φως και έσπευσαν προκαταβολικά να χαρούν. Άλλοι, λιγότεροι, είδαν με προσοχή ένα κίτρινο φως να αναβοσβήνει προειδοποιώντας για μια επικείμενη μισοφωτισμένη διασταύρωση, ίσως και ένα φαινομενικά παράδοξο κυκλικό αδιέξοδο. Άλλοι πάλι, πιο προοδευτικοί και ριζοσπάστες, παγκοσμιοποιημένοι σε επίπεδο νοοτροπιών και νεοταξίτικων χρηστοηθειών, είδαν στην ίδια εκλογή μόνο σκοτάδι και έσπευσαν επίσης προκαταβολικά, να λυπηθούν. Διότι κατ’ αυτούς, χάθηκε η ελπίδα για έναν άλλο κόσμο, καλύτερο και δικαιότερο, ιδίως δε ανεκτικότερο.
Σε τι;
Εννοείται στις διαφορές - και όχι
βέβαια στις σταθερές, δομικές ομοιότητες που συγκροτούν τις συλλογικές
συνειδήσεις. Στις ατομικές ή συγκυριακές ιδιομορφίες που κατακερματίζουν σε
δικαιωματούχες μειονότητες τις παλαιές, πολιτισμικά τουλάχιστον συνεκτικές
κοινωνίες και διαλύουν συνειδησιακά τα συλλογικά τους υποκείμενα (έθνη και κοινωνικές
τάξεις) στα εξ ων υποτίθεται ότι συνετέθησαν, δηλαδή στα άτομα και στις
συγκυριακές, ταυτοτικές συναθροίσεις τους. Ανεκτικότερο συνεπώς στις μικρές ή
μεγάλες παραβάσεις της ισχύουσας εθιμικά, ηθικά ή συνταγματικά κανονικότητας ή
και του νόμου που διέπει τις κοινωνικές σχέσεις εντός των παλαιών κοινωνιών του
ιστορικά νεότερου, μεταφεουδαρχικού, δυτικού κόσμου. Ανεκτικότερο λόγου χάρη
στις παράτυπες μετακινήσεις νομαδικών πληθυσμών που δεν φιλοξενούνται προσωρινά
στον δυτικό κόσμο, αλλά εγκαθίστανται σε αυτόν. Τον εποικίζουν, όπως στο κάτω
κάτω της γραφής έκαναν ιστορικά και οι πρώτοι ευρωπαίοι έποικοι της Αμερικής,
πάνω στα πτώματα των αυτόχθονων Ινδιάνων, στο όνομα προφανώς ενός «καλύτερου
κόσμου ίσων ευκαιριών αυτοπραγμάτωσης του καθενός», συνώνυμου του αμερικανικού
ονείρου που έχει αποικίσει το ευρωπαϊκό φαντασιακό με τον ριζοσπαστικό ανιστορισμό
του. Προσοχή: «παράτυποι μετανάστες». Όχι «παράνομοι και καταχρηστικοί»:
τέτοιες μπορούν να είναι μόνο οι απεργίες των εργαζομένων. Όχι οι μετακινήσεις των
ατόμων που, από όπου κι αν προέρχονται, ασυνόδευτοι ανήλικοι ή συνοδευόμενοι
ενήλικες, δηλώνουν πρόσφυγες που χρειάζονται άσυλο και προστασία. Οι λέξεις και
οι σημασίες τους οργανώνουν την κοινωνική και πολιτική σκέψη. Διαμορφώνουν το
εκάστοτε πλαίσιο της πολιτικής ορθότητας. Σύμφωνα άλλωστε με το δήθεν
ανθρωπιστικό, νεοταξίτικο ιδεώδες της
συμπερίληψης όλων των χωρίς ιστορία και χωρίς πολιτισμικές καταβολές ομιλούντων
διπόδων σε ένα παγκόσμιο σύνολο, κανένας «άνθρωπος δεν είναι παράνομος».
Συνεπώς, κανένα σύνορο δεν έχει ηθικά το πολιτικό δικαίωμα να παρεμποδίσει τις «ελεύθερες
μετακινήσεις του»: πρόκειται για μια «ανθρωπιστική, προοδευτική» αντίληψη που
ιστορικά βόλεψε καλά τις επεκτατικές διαθέσεις όλων των πολέμαρχων, των
αποικιοκρατών και των ιμπεριαλιστών. Κατά τα άλλα, η σημερινή χολιγουντιανή
πολιτική ορθότητα κόπτεται να ζητά εκ των υστέρων συγνώμη από τους Ινδιάνους,
που στην εποχή τους, δεν κατάλαβαν καλά το πολυπολιτισμικό αμερικάνικο όνειρο
των εξαθλιωμένων, ευρωπαίων που εποίκισαν παράτυπα την αμερικανική ήπειρο,
επιβάλλοντας στους συντηρητικούς αυτόχθονες Αμερικανούς τον δικό τους
προοδευτικό νόμο και τη δική τους τάξη…
Ανεκτικότερο επίσης στην κατά
βούληση ταύτιση με την αντικειμενική πραγματικότητα των ατομικών επιθυμιών όλων
των στερημένων της οικουμένης για αυτοεκπλήρωση εδώ και τώρα (κοινωνική
διάκριση «εκ των άνω», διαφοροποίηση από τον «πλησίον», αποστασιοποίηση από την
οικεία ιστορικά πολιτισμική παράδοση κλπ.). Την επιθυμία λόγου χάρη που νιώθει ο κάθε εξατομικευμένος νομικός
δικαιωματούχος να είναι κάτι άλλο από αυτό που είναι, ή μάλλον καλύτερα, από
αυτό που του είπαν ότι είναι όταν γεννήθηκε «χωρίς να ρωτηθεί»… τη δυσφορία του
από τον εγκλεισμό του στο ασφυκτικό δίπολο των δύο βιολογικών φύλων (αρσενικού-θηλυκού),
με την σύνθεση και συνεύρεση των οποίων αναπαράγονται όλα τα εξελικτικώς
ανώτερα είδη του ζωικού βασιλείου, τα άτομα των οποίων διαθέτουν σαφή σωματική υπόσταση
και συγκεκριμένες αισθησιοκινητικές και λογικές δεξιότητες που διέπουν τις
διαδικασίες της ανάπτυξής τους στη σχέση τους με το περιβάλλον τους. Που
διαθέτουν δηλαδή στην κυριολεξία ατομικότητα συνυφασμένη με την ιδιότητα της
αδιαιρετότητας. Με άλλα λόγια, την ιδιότητα να μην επιδέχονται κατάτμηση χωρίς
να καταστρέφονται βιολογικά.
Ανεκτικότερο στην απαίτηση του
κάθε δικαιωματούχου, μεταμοντέρνου ή μη, να αναγνωρίζεται η παραληρηματική,
σχιζοφρενικού τύπου, φανταστική ένταξή του σε κάποιο άλλο, ουδέτερο σεξουαλικά
υποσύνολο, ή ακόμα σε κάποιο άλλο είδος, πέραν του στενά ανθρώπινου. Ακυρωτικές
κουλτούρες, ως γομολάστιχες που σβήνουν συστηματικά το ιστορικό παρελθόν και
ατζέντες woke που το
ξαναγράφουν σύμφωνα με τα νεοταξίτικα, αντιρατσιστικά υποτίθεται ιδεώδη, καθώς
και μεγάλα αφηγήματα του άφυλου μετανθρώπου. Ανθρωπόμορφα τεχνολογικά προϊόντα της
τεχνητής νοημοσύνης που θα συμβάλουν
υποτίθεται στην ειρήνευση και στην ευημερία του
ανατέλλοντος κόσμου.
Όλα αυτά ήρθαν λοιπόν στην ώρα τους, στο όνομα της προόδου του επιστημονικού ορθολογισμού, να συμπληρώσουν τους
μετανεωτερικούς αποδομισμούς των μεγάλων ιστορικών αφηγήσεων του
παρελθόντος - τους αποδομισμούς δηλαδή με τους οποίους συνειδητά ή ασυνείδητα,
τυπικά ή άτυπα, γαλουχήθηκαν εδώ και πέντε δεκαετίες μεγάλες ομάδες της δυτικής
κοινής γνώμης. Συνήθισαν λοιπόν να
σηκώνουν με αδιαφορία τους ώμους τους σε
ένδειξη παραίτησης ή αδιάφορης ανεκτικότητας, κάθε φορά που στο όνομα της
προόδου αμφισβητούνται όλα τα ιστορικώς κεκτημένα του δημοκρατικού νεότερου
δυτικού κόσμου ή και η κοινή λογική, άνευ της οποίας δεν υπάρχουν ανθρώπινες
κοινωνίες άξιες αυτού του ονόματος.
Μπροστά στις κοσμογονικές,
ανθρωπολογικού τύπου πλέον αλλαγές του γνωστού μας κόσμου προς κάτι που
αξιωματικά ονομάζεται «καλύτερο» από τους καθεστωτικούς οργανικούς
διανοούμενους, (την στιγμή που σε κάθε κοινωνική και πολιτική περίσταση, τα
πράγματα δεν φαίνονται να πηγαίνουν καθόλου καλά), η προσπάθεια συντήρησης
κάποιων ιστορικών κεκτημένων απέναντι στον καλπάζοντα προοδευτισμό του
διεθνοποιημένου ριζοσπαστικού
καθεστώτος, δεν είναι βέβαια κάτι περίεργο.
Ο μετανεωτερικός «θάνατος της
ιστορίας», που πήρε τη σκυτάλη της αποϊεροποίησης και της προσχηματικής
απομάγευσης των κοινωνικών συνειδήσεων από τον νεωτερικό «θάνατο του Θεού»,
συνεχίζει να δίνει την μάχη για την επικράτηση του ριζοσπαστικού αξιακού του
συστήματος. Σε αυτές τις συνθήκες, η επικράτηση του Τραμπ στις ΗΠΑ έχει βέβαια
μια συμβολική άξια. Συμβάλλει στη διαμόρφωση ενός νέου πατριωτικού λάιφ στάιλ
για την Αμερική, που βεβαίως λειτουργεί ως τοτεμικής φύσης πλαίσιο αξιών για το
σύνολο του πολιτισμικώς αποικιοκρατούμενου δυτικού κόσμου. Ήδη ως γνωστόν ο Έλληνας
πρωθυπουργός, εκείνος δηλαδή ο «σβαμπικός μετα- δημοκράτης» και λάτρης της
πολυπολιτισμικότητας, που μόλις προ ολίγου ομιλούσε για τις τυραννικές λαϊκές
πλειοψηφίες, με μια θεαματική κωλοτούμπα έσπευσε να δηλώσει πολέμιος της woke ατζέντας
και της δικτατορίας των μειοψηφιών, καθώς και υπέρμαχος των συνόρων. Aν και λησμόνησε να μιμηθεί
τον πλανητάρχη στις υποσχέσεις μαζικών απελάσεων των «παρατύπως εισελθόντων προσφύγων», καθώς και να ανακοινώσει
την υπουργοποίηση του Κασιδιάρη στο υπουργείο μετανάστευσης, είναι σαφές πως η
ατζέντα Τραμπ, έστω προσωρινά, παραμερίζει κάπως τις εθνομηδενιστικές, ριζοσπαστικές
προτεραιότητες του καθεστώτος.
Τι είναι λοιπόν και πως
ερμηνεύεται η συντηρητικοποίηση της δυτικής κοινής γνώμης; Για να καταλάβουμε
ένα φαινόμενο, φυσικό ή κοινωνικό ή πολιτικό πρέπει πρώτα να το ορίσουμε.
Πρέπει επομένως να ερμηνεύσουμε την επιστροφή του συντηρητισμού που
σηματοδότησε η εκλογή του Τραμπ στην αμερικανική καρδιά του καπιταλισμού: είναι
η πεποίθηση μερίδων των ηγετικών κοινωνικών τάξεων- και κατ’ επέκταση των
λαϊκών μαζών, ότι μια εθνική κρατική πολιτική οφείλει να καθοδηγεί την ελεύθερη
οικονομία και να οργανώνει τις συνεργατικές ή ανταγωνιστικές διεθνείς σχέσεις της
ανάλογα με τα συμφέροντα των ηγετικών κοινωνικών ομάδων- και κατ’ επέκταση, των
λαών αυτών των εθνών -κρατών. Αυτή η πολιτική εθνική προτεραιότητα μπαίνει όπως
φαίνεται λίγο- λίγο στη θέση της γνωστής
νεοφιλελεύθερης ιδέας ότι η ελεύθερη διεθνοποιημένη οικονομία ενός κοινωνικά και
πολιτικά ασύδοτου τραπεζοκρατούμενου καπιταλισμού, οφείλει να κατευθύνει την
πολιτική, η οποία καθίσταται έτσι, στο
δυτικό κόσμο τουλάχιστον, συνώνυμη της παγκόσμιας διαχείρισης της ρευστότητας
κεφαλαίων, ανθρώπινων ροών, δεδομένων, ταυτοτήτων, εμπορευμάτων, κοινωνικών και
πολιτικών σχέσεων.
Το ψυχωτικής φύσης συλλογικό
παραλήρημα της woke
ατζέντας υπήρξε το έμβλημα τρόπον τινά της εγγραφής αυτής ακριβώς της
ρευστότητας στο αμερικανογενές δυτικό φαντασιακό. Γι’ αυτό άλλωστε, ο άκρατος
χειραφετητικός, εξατομικευτικός, μειονοτοποιός, δικαιωματιστικός λόγος της woke ατζέντας πολιτικοποιήθηκε άμεσα. Τόσο άμεσα που μοιάζει να έγινε η αναρχοφιλελεύθερη
κατηφόρα που θα μπορούσε να εκφράσει και να συμπαρασύρει προς το «τέλος της
ιστορίας» το σύνολο της φιλελεύθερης κοσμοθεωρίας. Συνεπώς, να γίνει και η
κερκόπορτα του οικονομικού φιλελευθερισμού. Ο καταλύτης των συλλογικών
κοινωνικών αντιστάσεων στο εθνομηδενιστικό ρεύμα. Το επίκεντρο των αντιθέσεων.
Το υπόβαθρο των συντηρητικών αντιδράσεων της δυτικής κοινής γνώμης στη
γενικευμένη ρευστοποίηση της ιστορικής πολιτικής εμπειρίας, της κοινής λογικής
και των ίδιων τελικά των ανθρωπολογικών θεμελίων της ύπαρξης των ανθρωπίνων
κοινωνιών. Με άλλα λόγια, η woke ατζέντα καθώς και οι κουλτούρες queer, λοατκι+
που ήταν (και είναι ακόμα) στο πεδίο της
καθημερινότητας, το αναρχοφιλελεύθερο, ψυχοπολιτικό, συμβολικό επιστέγασμα της
αστάθειας, της αβεβαιότητας για τα πάντα, της ταυτόχρονης απόρριψης της
βιολογικής πραγματικότητας και του ιστορικού παρελθόντος. Της κατασκευής ενός «άλλα
αντ’ άλλων», συμβατού με τις φαντασιώσεις και τις επιθυμίες αυτοπραγμάτωσης στο
αέναο παρόν και λαϊφσταϊλάτης αυτοπροβολής του κάθε συμπλεγματικού
εξατομικευμένου πληβείου, στερημένου της επιθυμητής κοινωνικής καταξίωσης.
Ωστόσο η μάχη των οργανικών
διανοουμένων του νεοφιλελεύθερου καθεστώτος είναι μακριά από το να έχει χαθεί.
Το αντίθετο μάλιστα: η ψευτο ελίτ και το ιερατείο της πολιτικής θρησκείας του
δικαιωματισμού, οι ευαγγελιστές του εκσυγχρονισμού των ηθών και των νοοτροπιών,
καθώς και της διεθνοποίησης των αγορών, οι εισαγγελείς και κατήγοροι των «εθιμικών
αγκυλώσεων των ιστορικών λαών επί των στερεοτύπων και ερειπίων του παρελθόντος»,
όλος αυτός ο εσμός των «διαφωτιστών» που εδώ και μισό αιώνα περίπου, με την
βοήθεια της ιδεολογικά εκφυλισμένης αριστεράς, έχει σφηνώσει σε όλο το θεσμικό
πλαίσιο της διαμόρφωσης της κοινής γνώμης, στα ΜΜΕ, στην εκπαίδευση από το
νηπιαγωγείο μέχρι τις μεταλυκειακές σπουδές, καθώς και στα εθνικά κοινοβούλια και
στα έδρανα της δικαιοσύνης σε όλα τα επίπεδα της απόδοσής της, θα έχει μάλλον την
ευκαιρία να θυματοποιηθεί κατά βούληση και να εκμεταλλευτεί τις ενδεχομένως
άγαρμπες νομοθετικές πρωτοβουλίες του νέου συντηρητικού καθεστώτος που έχει προς
το παρόν επικρατήσει, για να καταγγείλει, (κάποτε ίσως και δικαίως), ορισμένα μέτρα
που θα λάβουν οι συντηρητικές κυβερνήσεις ως υπερβολικά. Όλοι όσοι λοιπόν, ως
ριζοσπάστες και προοδευτικοί, οραματίζονται να «αλλάξουν τον κόσμο» και να «διαφωτίσουν τις συντηρητικές λαϊκές μάζες»
έχουν μπροστά τους πεδίο δόξης λαμπρό. Δεν πρόκειται μόνο για τους έμμισθους
επίσημους προπαγανδιστές και τους συνήθεις
τηλεοπτικούς πανελίστες που παριστάνουν τους δημοσιογράφους, ή τους δημοκρατικά
και ορθολογικά σκεπτόμενους οργανικούς διανοούμενους (αστείους ακαδημαϊκούς
λειτουργούς, καλλιτέχνες της συμφοράς κλπ),
αλλά και για τους ροζουλί αριστερούληδες συνοδοιπόρους τους, δηλαδή το μικρο- ιερατείο των άμισθων, αλλά
χαρτζιλικωμένων με δημοσιότητα ανά τον κόσμο «τατσόπουλων» υπηρεσίας. Για τους
εισαγωγείς των άναρχο- φιλελευθέρων αξιών
της παγκοσμιοποίησης στα «αμόρφωτα λαϊκά στρώματα». Για τα ιδεολογικά απόβλητα
του λενινισμού, του παρεξηγημένου τροτσκισμού και της σταλινικής στράτευσης του
Λόγου, της Τέχνης και της Δικαιοσύνης στην υπηρεσία των γραφειοκρατικών
δικτατορικών καθεστώτων. Για τους απάτριδες του κοσμοπολίτικου συρμού που
επιθυμούν να μεταμορφώσουν τους ιστορικούς λαούς σε αθροίσματα εξατομικευμένου
παγκόσμιου πλήθους, όπως είχε διαπιστώσει παλαιότερα ο Νέγκρι. Εν συντομία, για
τον συρφετό των καθεστωτικών διανοουμένων που θεωρεί ότι αποτελεί τμήμα μιας
παγκόσμιας ριζοσπαστικής «πρωτοπορίας». Όλοι αυτοί μαζί, θα οξύνουν στο έπακρο
τις ήδη οξυμένες ιδεολογικές και πολιτικές αντιθέσεις, καλλιεργώντας ένα κλίμα
ακήρυχτου εμφυλίου πολέμου , κατά της «εξουσίας των λαϊκιστών» που έχουν
αναλάβει την διακυβέρνηση στις ΗΠΑ και αλλού, εκπαραθυρώνοντας με τη βοήθεια της «επαίσχυντης» κατ’ αυτούς,
πλειοψηφικής, δημοκρατικής λαϊκής ψήφου, την ηθικά νόμιμη κατά τους προοδευτικούς
γκλομπαλιστές, «διακυβέρνηση του πλήθους». Κάθε απόπειρα αποκατάστασης της
συνεκτικότητας των αντισυνεκτικών σημερινών δυτικών κοινωνιών, θα βαφτίζεται
αυτομάτως «ολοκληρωτισμός». Ενδεχομένως θα ταυτίζεται με χουντο- φασιστικούς «γύψους».
Χωρίς καμία απολύτως ανεκτικότητα ή κατανόηση, οι ψηφοφόροι των διαφόρων συντηρητικών
πολιτικών σχηματισμών, θα βαπτίζονται από την ισχύουσα μέχρι σήμερα πολιτική
ορθότητα, «τοξικά σκουπίδια» και θα συνεχίσουν να αποκαλούνται «φασίστες» ή «ακροδεξιοί».
Οι λαοί θα συνεχίσουν να αντιμετωπίζονται σαν μια μάζα αμόρφωτων ηλιθίων, περίπου σαν εκείνους που «κάποτε ψήφισαν τον Χίτλερ»,
όπως ήδη ειπώθηκε στα συστημικά ελληνόφωνα τηλεοπτικά κανάλια από κάποια
ημιμαθή πανεπιστημιακά και δημοσιογραφικά αλαλάζοντα κύμβαλα. Η μεταδημοκρατική
υπερολοκληρωτική ελίτ του διεθνοποιημένου καπιταλισμού, με άφθονη αντιπάθεια για
τους λαούς και οικειόφοβο μίσος για τον δαιμονοποιημένο λευκό λαϊκό άνδρα, θα
ερμηνεύσει την άνοδο των συντηρητικών πολιτικών σχηματισμών σε όλο το δυτικό
κόσμο σαν ένα είδος εκδίκησης της «λευκής γυφτιάς» (ειπώθηκε ήδη και αυτό για
τους Αμερικανούς ψηφοφόρους του Τραμπ).
*Ο Γιάννης Παπαμιχαήλ είναι τ. Καθηγητής Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας Παντείου Πανεπιστημίου
